1 Eylül 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 35

cmc- t ilk - fa- raür dan ıyız. nah- ko- ) ol ; de- mızı tler- u iş- kâfi- ( SBü- biaş- olan lolu- armmı- : ya- A ise li ar- alnız uret- ndır. iyatı ha v kok i pua- sevi- | tâbi bi kı- enek olarak alışılmış oları bu hal mühim miktarda kâr görülmedikçe kolay kolay bırakılmamaktadır. Hülâsa mühim mıktarda istihlâ. kin tezayüdünü temin edebilmek için her şeyden evvel fiyat işin- den esaslı değişiklikler yapmayı zaruri kılmaktadır. Diğer taraftan bu fazla istihlâk yalnız memlekctte madeni mah:- rukaltın genişlemesi veya bu madeni mahrukat menbalarımızdan daha fazla istifade için değil ve fakat bizzat kok sanayiimizin verimli ve kârlı bir şekilde çalışması için de şarttır. Yani bizzat kok sanayiimizin yaşaması ve inkişafı namına fazla istihsal ve iştihlâk bir zarurettir. Misal olarak bizzat teessüs etmekte olan yarı kok fabrikasını ele alalım: Fabrikanın bugünkü şarlalr ve fiyat seviyesinde ka- larak yani istihlâk hacmini çoğaltmak imkânlarını ihzar etme- den hariçten ithal edilen takriben 30,000 tonluk koku istihsal ve pazara sevkettiğini kabul edelim, Bu takdirde tesis — ve işlet- me sermayesinin vasati c 15 sermaye servisi istihsalinde ton başına 5 lira bir zammı icap ettirir. Halbuki fazla sürüm ve is- tihlâk neticesinde fabrikanın hakiki kabiliyeti olan senede 60.000 ton istihsal edilirse bu sermaye servisinden mütevellit yük ton başına ancak 2,5 lirayı bulur. Hattâ bu mıktarda çok tü- bi olduğu üzere az gelir ve tekrar ayni fabrikada tesisatın biraz büyütmesile istihsal 100.000 veya 200.000 tona çıkarılırsa sabit sermaye ve idare masraflarındaki tezayüt bu nisbette artmıya- cağından ton başına fabrikanın masrafı gittikçe azalmakta de- vam eder. Ohalde bizim noktai nazarımıza göre kurulmakla veya kurula- cak olan kömür sanayimizde her şeyden evvel bu yayıcı fiyat po litikası göz önünde bulundurlmak ve bunu en az diğer kömür memleketlerindeki cari fiyatlar seviyesine indirmek şaritır. Fabrikanın şimdilik yalnız yarım kok istihsaline mahsus şekilde tesisinde (*) mahrukat bakımından faide olabilir. Yalnız bu hal istihsal edilen kimyevi mevadın az olmasına da sebep olur. Fa- kat yukarıda zikredildiği gibi istihlâk fazlalaştıkca bu tali me- vadın istihsali de fazlalaşır ve müştak maddelerin kıymetlen- dirilmesi de iktisaden o nisbette büyük kâr temin eder vec fazla ihtiyaç kapatır. Muayyen bir fikir vermiş olmak için tali mevat- dan elde edilecek kârı vasati olarak gu suretle hesap edebiliriz. 85