1 Eylül 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 29
eski çürümüş kıymetleri bitirmesi, bundan sonra da muvaffakı- yetli bir imşa devresinin ihtilâlin getirdiği kıymetlere maddi ha- yatın bütün sahalarında istikrar temin eylemesi lâzımdır. Arıcak bundan sonradır ki temelleri üstünde sağlam duran yeni cemiye- tin üzerimde yeni kültürün baharı bütün çiçeklerini korkusuzca ve cömerice açacaktır. «Weimar» ediplerinin yetişmesi için «Toleranss' ın kazanılmış bir dava olması lâzımgelmiştir. Fakat «Tolerans», «Utreht» sul- hu ile değil ancak «Lessing»'in protestan «Scolastim» ine karşı kazandığı zaferle cdelviy.-ıt.ı ve ı—'zdr-hî_y.ıiı;:lura mal(d“mişt".r, O zamana kadarki «Tolerans», ancak ıiyasi bir <Tolerans» tır; ancek hukukidir ve ancak alelâde hayatın bir unsurudur. Otuz sene muharebesi, büyük vicdani hürriyet mücadelesinin ihtilal safbasıdır. «Utreht» sulhundan «Lessing» in sulhuna ka- dar olan devre vicdan hüriyetinin siyasi bir hak olmaktan çıkıp artislik ve kültürel ibdalara esas teşkil etmeğe başladığı an yeni hümanist muhteyayı tekabbül etmeğe doğru istihale ettiği devre- dir. Weimar hakimi, ancak bizzat «Tolerans» mefhumunun bu keyfi istihalesinden sonra doğmuştur. Keza andakuzımcu asrın lâik bir plâtfarmu üzerinde genişleyen burjuva kültürü, Fransız ihtilâli etrafında toplanan fikir tera- kümlerinin ve kanlı mücadelelerin bir mahsulüdür. Bunun da bü- tim olgunluğu ile doğuş tarihi 1848 den sonraki zamanlara tesa- düf eder. Bu kültürün de ihtilâl sralarında tam mümessilleri de- ğil onun namına çarpışan prekürsörleri vardır. Demek oluyor ki - herhangi bir büyük kültür devresinin doğması için - (a) İhlilâli hazırlayan fikir adamlarının dozması, (b) İhtilâlin muzaffer olması, (c) İnşanın başlayıp temelleşmesi, (d) Yeni kıymet ölçülerinin istikrar peyda etmesi; şarttır. Yani Strüktüre ait bütün davalar hal ve fasıl edilecektir. ki süperstrüktürel mesai devresi başlamış sayılabilsin, Bir durul- ma olacaktır ki, sanatkâr hem cemiyetini hem de kendini dinli- yerek, maddi inşanın hamlesile yeni insan unsurunu ebedi ölçü- ler üzerinde yeniden işliyebilsin. 29
