1 Şubat 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 41

istihsal sanayi için rasyonel çalışmağa delâlet edemez. Bu; ik- tısatta Zati iktisat sistemi ile emtea iktisat sistemi arasında- ki farkın aynidir, ve ancak Türkiyede henüz ucuz bir enerji siyaseti takip edilememesidir ki, sanayiimizin büyük kısmını bizzat enerji islihsal gbi gayri iktisadi br faalyete sevketmeştir. Bazı pek müstesna haller nazarı itihare alınmazsa bugünün sa- nayii enerjiyi büyük kütlede ve ucuz istihsal için ihtisaslanmış menbalardan satın alır. Biz bunu daha evvelki yazılarımızda bir çok defalar tebarüz ettirmeğe çalıştık, Motorla çalışan 1295 müessesenin makinalarının takatları mec- muu 102,704 buhar beyrgiridir. Binaenaleyh beher müessesenin vwasatı takatı 80 beygir kadar bir şydir. (Büyükçe bir kamyon takatı) bazı sanayimizdeki randıman kötülüğünün bir izahı da bu az takatlı çok adette müesseseden müteşekkil olmasıdır. Muharrik kuvvetlerin cinsi itibarile 7 8& su motorü » 14 buhar, C> 14 tenvir gazı ve gazojen, (0 d2 elektrik, 17 yag ve benzin 9, 10 diğer mevatla çalıştığını görüyoruz. Bunlardan yalnız yağ ve benzin yakan motorların mahrukatı haricten geldiği düşü- nülerek az gibi görülürse de makinaları mazotle calışan elektrik santrallarından tagdiye olunan elektrik motorlarmın da bu kısma ithal edilmesi icap eder. Bu takdirde hiç değilse ©6 25 nin ha- yiçten ithal olunan mahrukatla çalıştığını kabul etmek lâzımdır. Ve bu da iyi bir alâmet dezildir. İstatiskin gösterdiği istihsal kıymeti yekünu çok yüksek görün- mektedir. 55 milyon kıymetinde makina ve 61 milyorn kıymetinde binaya ki ceman 116 milyon sermayeye dayanan bir sanayi için 137 milyon kıymetinde istihsal muazzam bir iştir. Fakat esas tet- kik edilince bunun yanlış olduğu ve istihsal kıymetinin istatistikte hakiki manasında alınmadığı görülür. Sanayi için istihsal kıymeti demek; ham maddenin işlenmiş ha- le geldikten sonra iktisap ettiği fazla kıymettir. Yani ham mad- de ile mamul arasmdaki farktır. Yoksa bizzat ham maddenin istihsal kıymeti sanayie mal edilemez. Mesclâ en büyük istih- sal kıymeti gösteren değirmencilik ve diğer zirai sanayideki is- tihsal kıymeti ham maddenin yani buğdayın veya diğer zirai maddenin mamul hale gelmekle iktisap edeceği fazla kıymettir. O halde sanayideki istihaal kıymeti istatistikte gösterilen istih- 41