1 Şubat 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 40
müessesenin binaları da evvelki mikyasta nazarı itibare alınır- sa bina kıymeti makine kıymetinin takriben iki misli. Yalnız ve daima makinaya istinat eden modern sanayile tam bir tezat. Bu nisbet bize maliyet fiyatı yüksekliği ve gayri iktisadi çalışma- nin en güzel izahını verir. Çünkü sanayide emteayı ucuz şekilde kıymetlendirecek makinadır. Ve bıma inzimam eden diğer sabit masrafların hepsi fiyatı yükselten bir yüktür. Bu itibarle bina kıy- metinin makina kıymetine nisbeti hemen daima bir kesir olma- sı icap ederken bizde iki misli oluyor. Sanayi madeniye kısmın- da gösterilen ve bina kıymeti makina kıymetine nazaran çok yüksek olan gemi tamir havuzlarını nazarı itibare almadığımız halde dahi sanayimizde makina kıymetile bina kıymeti 1-1 mik- tarından aşağı düşmiyor. Çok rasyonel çalışan büyük sanayiden sarfınazar bizzat bizde dahi nisbeten daha muntazam ve cezri çalışan İstanbuldaki büyükçe sanayi müesseseleri ile diğer ta- raflarda kurulmts ufak sanayi arasındaki fark dahi gayet bariz olarak görünmektedir. Meselâ İstanbulda yünlü kumaş sanayi- inde makina kıymetinin bina kıymetine nisbeti 2,25 2,25:1 oldu- ğu halde (binası fabrkanın malı olmıyan üç müessese nazarı itiba- re alınmıştır.) Kocaelinde 1,35:1, Kütahyada 1,6:1, Ankarada ise 0,59:1 dır. Keza değirmencilik sanayiinde İstanbulda ve bir çok yerlerde makine kıymetinin bina kıymetine nisbeti takriben 2:1 olduğu halde (Binası kendisine ait olmıyan 6 mücssese nazarı ittbare almmıştır.) Samsunda 0,8:1, Bilecikte 0,82:1 Sivasta 0.6:1 dır. Halbuki bu her üç yerde demiryol üzerinde veya deniz sahilinde bulunduğu için makina ve bina kıymetlerindeki nisbet birbirine yakın bulunması icap ederdi. Kuvvei muharrike bakımından sanayiimiz tetkik edilirse — 88 nin mihaniki muharrik kuvvet kullandığı ve ?5 12 sinin mihani- ki bir muharrik kuvvet kullanmadığı anlasşılır. Fikrimizce bu son kısmı makinaelı sanayi kısmına sokmak doğru bir şey değil- dir. Bunlar olsa olsa el sanayti meyanına ithal olunarak tetkik olunabilirler. Kuvvei müharrike kullananlardan ancak a 55 i hariçten mu- harrik kuvvet satın almakta 96 54 ü de kendi muharrik kuvve- Hini bizzat kendisi istihsal etmektedir. Muharrik kuvveti bizzat 40
