29 Mayıs 1961 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 26

DÜNYADA OLUP BİTENLER Cezayir Görüşmeler başladı eride bıraktığımız haftanın ilk günlerinde, Fransa ile İsviçre ara- ei sınır a Cenevre gölünün ney kenarındaki Evian-les-Bains elimdeki Eli otellerden birinde, dı. Son yılların en dikenli-siyasi ko- nularından olan Cezayir meselesine bir hal çâresi bulmak için yapılan gö- rüşmenin taraflarından o birincisi Fransız, İkincisi de Geçici Cezayir hükümetiydi. Kaplıcalarıyla tanınan Evian-les-Bains'e gelen Fansız heye- tine De Gaulle'ün Cecayir İşleri Ba- kam Loui9 Joxe, Cezayir heyetine de Ferhat Abbasın Dışişleri Bakanı Ke- rim Bilkasım başkanlık ediyorlardı. Bir diplomatik buluşma için değil, daha çok tedavi kürü için elverişli bir yer sayılan Evian-les-Bains'in, Fransız ve Cezayir temsilcileri | için görüşme yeri olarak seçilmesinin tek bir sebebi vardı: İsviçreye yakınlı- ğı.. Gerçekten, Cezayirliler ogörüş- menin tarafsız bir ülkede yapılmasını istemişler, sonunda tarafsız bir ülkeye yakın Fransız toprağına razı olmuş- lardı. Evian-les-Bains, helikopter uçu- şuyla Cenevreye 15-20 dakikalık bir uzaklıkta bulunuyordu. Cezayir tem- silcileri (okarargâhlarını (o Cenevrede kurmuşlardı. Burada kendilerini da- ha güvenlikte hissettikleri gibi, dün- yanın dört bir bucağından görüşmeyi takip için gelen gazetecilerle de ra- hatça görüşebiliyor, radyo ve televiz- yon konuşmaları yapabiliyorlardı. Uzun bir yolun sonu pi doğrusu aranırsa, Cezayirli mil- liyetçilerin Fransız temsilcileriy- le aynı masa etrafına oturarak ülke- lerin geleceği konusunda görüşmeye girişmeleri kolay olmamış, bunun i- çin çok uzun bir yol yürümeleri ge- rekmiştir. Bu uzun yol, bundan yedi yıl kadar önce giriştikleri kanlı sa- vaşla başlamaktadır. Cezayir milliyet çileri bu savaşta çok kayıp vermiş- fakat kayıpları çoğaldıkça bağımsızlık dâvaları kuvvetlenmiştir. Savaşta Fransızların da büyük bir başarı sağladıkları söylenemez. Gerçi askeri üstünlüğü çok kere ellerinde tutmayı başarmışlardır ama, süresince Fransa bir sürü siyasi ve iktisadi buhranın içine girip çıkmış- tır. De Geulle, yeni yeni buhranların önüne geçmek için bir an önce Ce- zayirli milliyetçilerle bir masa bası- na oturmaktan başka çâre olmadı- ğını anlamıştır. Evian-les Bains görüşmeleri, baş- langıçta, Nisanın ilk haftasında yapı- 26 lacaktı. Ancak görüşme tarihi yak- laştıkça ortaya bir protokol meselesi çıktı ve buluşma geriye bırakıldı. Protokol meselesini, çok geçmeden, Cezayirdeki isyan takip etti. İsyan Evian-les-Bains görüşmelerini biraz daha geciktirdi ama, De Gaulle'ün durumunu kuvvetlendirdiği için başa- rı şansını çoğalttı. Artık Fransız hü- kümeti görüşme masası başına otu- rurken aşırı sağcıların ve bazı subay- ların isteklerini fazla hesaba katmak zorunda kalmıyordu; Paris yirlilerle iyi niyetini bundan on gün kadar önce birkaç karar aldı. Bunlardan birincisi, beş yıldır bir Fransız hapishanesinde ya- tan Cezayirli lider Muhammed Ben Bella ile iki yardımcısının Paris ci- varında bir şatoya nakline; İkincisi, muhtelif hapishanelerde bulunan altı bin Cezayirlinin serbest bırakılma- sına; Üçüncüsü de, Fransız ordusuna Cezayirde bir ay için tek taraflı ola- rak ateş kesme emri verilmesine dâir- i. hükümeti milliyetçi Ceza- görüşmelere göstermek Güçlükler serisi yere hükümetinin aldığı bu ka- rarlar bütün Batılı devletler ara- sında büyük bir memnunluk ouyan- dırmakla beraber Cezayir milliyetçi- lerini o kadar büyük bir sevince gö- türmedi. Evian-les-Bains'deki oheye- tin başkam Kerim Bilkasına göre, ateşin kesilmesi meselenin sâdece bir yönüydü. Ateş, ancak bütün anlaş- mazlıklar birer hal çâresine bağlan- dıktan sonra varılacak siyasi bir an- laşma sonunda tam olarak kesilebi- lirdi. Aslında, geçen hafta çalışmalarına başlayan Evian-les-Bains konferansı da böyle bir anlaşmaya varmak için toplanmıştı. Fakat iki taraf arasın- daki bütün anlaşmazlıkları çözüp bir anlaşmaya ulaşmak doğrusu hiç de kolay bir iş değildi. Bilindiği gibi, işbaşma geldikten sonra De Gaulle, Cezayire kendi geleceğini tâyin et- mek hakkım vermeyi kabul etmişti. Yapılacak bir referandum sonunda Cezayir halici ya Fransaya bağlan- mak, ya bağımsız bir devlet olarak Fransa ile birleşmek, ya da Fransa ile bütün bağları koparmak yolların- dan birini seçecekti. -Son olaylar ar- tık Fransaya bağlı kalmak yolunun bütttn bütüne kapandığım göstermek- tedir. Cezayir yerlilerinin bağımsız bir devlet kurmak istedikleri anlaşı- lıyor. Milliyetçi lider Ferhat Abba- kılırsa, Cezayir bağımsızlığını kazan- dıktan sonra elbette ki Fransa ile işbirliği yapacaktır. Fakat bu işbir- Kerim Bel Kasım ve Ferhat Abbas Gayret başa düşünce