6 Mart 1961 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 23

DÜNYADA OLUP BİTENLER Fas Sultanın ölümü Geride bıraktığımız salı günü, Fasın başkenti Rahattaki Sultan sara- yından yeşil ipek örtüye sanlı bir tabut çıktı. Tabutun arkasında Tu- nus Devlet Başkanı Burgiba, o Baş- kan Kennedy'nin özel temsücisi Har- riman, hemen bütün dünya devletle- rinin elçileri sürüyor, tabut kapıdan çıkarken sarayın harem dairesinin kafesleri arkasından hıçkırıklar yük- seliyordu. Harem dairesinin kafes- leri arkasında yedi yaşlarında bir u- fak kız da vardı. Küçük kız, etrafta olup bitenlerin mânasını anlamaktan uzak, iri yeşil gözleriyle tabutun arkasından bakıyor ve çok ötelere gidemeyen Oo hatıralarım yoklaymca, hu kadar kalabalığı bir de Rahata ilk geldikleri gün gördüğünü o düşü- nüyordu. Fakat o zaman yollara dö- külenler bu tabutun içinde giden a- damı çılgınca alkışlıyorlar, yollara çiçekler atıyorlardı. Şimdi ise her- kes ağlıyor, dövünüyordu. Bu deği- şiklik nedendi? İri yeşil gözlü küçük kızın akla bunu anlayacak kadar bü- yümemişti. Geçen salı günü Rabatta yapılan büyük törenle gömülen adam, ha ellibirinci yaşına yeni basmış Fas Sultanı V. Muhammed, tabutun ar- kasından bakakalan iri yeşil (gözlü küçük kız da Prenses oEmineydli. Prenses Emine, babası V. Muham- med daha Muhammed Bin Yusuf adı- nı taşırken, Madagaskarda doğmuş- tu. Bilindiği gibi Fas 1956 yılma ka- dar bir Fransız sömürgesiydi ve Fransızlar, İkinci Dünya Savaşın- dan sonra bağımsızlığını istemeye y başlayan hu ülkedeki çatlak sesleri bastırmak amacıyla, Fas bağımsız- lığının önderi olan Muhammed Bin Yusufu önce Korsikaya, sonra da Madagâskara osürmüşlerdi. Fakat bütün hu tedbirler Fas milliyetçile- rini yıldırmamış, Fransa 1956 yılın- da Fasa bağımsızlık Vermek sorunda kalmış ve Muhammed Bin Yusuf da, . Muhammed adıyla ülkesine ve tahtına dönmüştü. Hiçbir Faslı V. Muhammedin Fas bağımsızlığı (o uğ- rundaki çalışmalarım (unutamıyor, Sultam gerçek bir milli kahraman ve önder olarak görüyordu. Güç bir miras V.Muhammedin ölümünden sonra yerine oğlu Mulay Hasan geçti. Otuzikii yaşındaki Mulay Hasan, Fas tahtına II. Hasan unvanıyla oturur AKİS, 6 MART 1961 Muhammed V Sultan öldü, yaşasın sultan! oturmaz karşısında çözüm bekleyen birsürü mesele buldu Doğrusu is- tenirse n. Hasan, Fasın idaresini çok güç bir devrede yükleniyordu. o Güç- lüklerin en önemli kısmı iç mesele- lerden doğuyordu. Bağımsızlık oka- zandıktan sonra Fasta hızla bir sa- nayileşme o hareketi belirmiş, bunun sonucu olarak da büyük bir işçi kit- lesi doğmuştu. Bu kitle önce Fas İş- çileri Birliği adı altında bir sendika halinde teşkilatlanmış, sonra da Halk Kuvvetleri Milli Birliği adı altmda siyasi bir teşekkül kurulmuştu. Bu iki işçi teşkilâtı Fasta sol eğilim- leri temsil etmekte ve halkın idare- ye daha fazla iştirakini sağlayacak parlömanter bir monarşinin kurul- masını istemektedir. V. Muhammed, iş başında olduğu müddet içinde, bu istekleri yumuşatmasını başarmış ve iç huzursuzluklar çıkmasını o önle- mişti, II. Hasan sol fikirlere opek sempati duymayan bir insan olarak tanındığına göre şimdi solcu unsur- larla sağcılar arasında büyük görüş ayrılıkları belirmesini beklemek yan- lış olmaz. Sağcılarla solcular arasındaki gö- rüş ayrılıklarının kendini en fazla hissettireceği alan ise, öyle anla- şılıyor ki, dış politika alanı olacak- tır. Bu ayrılıklar, esasen, daha V. Muhammed hayatta iken patlak vermeye başlamıştı. Gerek Faslı sol- cuların gün geçtikçe artan baskı- ları, gerek Moritanya (omeselesinde Batılı devletlere oduyduğu kırgınlık sonunda V. Muhammed son günlerde yavaş yavaş Afrikanın uyuşmaz dev- letim safına doğru kaymış, hattâ Gana Gine, Mali ve Birleşik Arap Cumhuriyeti obaşkanlarım hu yılın ilk haftalarında Casablanka'da bir masa etrafında toplamıştı. Bunun yanısıra, Sovyetler Birliğiyle de sı- kı temaslar kurmaktan kaçınma- mıştı. Sovyet Devlet Başkam Brej- nev geçen ay Fasa bir ziyaret yap- mış, bu vesile ile ortalıkta bol bol Fas Sovyet dostluğu (o sözleri dolaşmıştı. Fakat V. Muhammedin solcu çevre- lerde iyi karşılanan bu davranışı sağcı çevrelerde (hoşnutsuzluk (oya- ratmaktan geri kalmıyordu. o Eski Sultanın tutumundan hoşlanmayan sağcı çevrelerin başında, ordu geli- yordu. Ordu ile V. Muhammed ara- sındaki görüş ayrılığı Kongo mese- lesinde bütün açıklığıyla ortaya çık- mıştı. V. Muhammed uyuşmaz Af- rika devletleriyle birlikte Birleşmiş- Milletlerin oOKongodaki davranışını şiddetle tenkit ediyor ve Kongodaki Birleşmiş Milletler okuvvetleri oLu- mumba taraftarlarına yardım et- mezse bu kuvvete verdiği askerleri geri çekeceğini söylüyordu. Halbuki Fas ordusu ileri gelenleri V. Muham- medle aynı fikirde değillerdi ve Fas askerlerinin Kongodan çekilmesine karşı cephe almışlardı. İş başına geçtikten sonra, Il. Ha- san bu dış politika meseleleri üze- rine dikkatle eğilmek zorundadır. II. Hasanın üzerine dikkatle (eğilmek zorunda olduğu diğer bir dış politi- ka meselesi de, Cezayirin durumu- dur. V. Muhammedin Fransaya karşı takındığı sert tavır Fası Cezayir ü- zerinde söz sahibi olmaktan uzaklaş- tırmış ve bütün ümitlerin Tunusa, bilhassa Başkan Burgiba'ya bağlan- masına sebep olmuştu. Başkan Bur- gibanuı Kuzey Afrikada gittikçe ar- tan prestiji, eski Sultam ürküt- müş ve hele Moritanya meselesinden sonra, Fasla Tunus arasındaki mü- nasebetler çok sarsılmıştı. e Bununla beraber Burgiba, eski dostunun ölü- münü haber alır almaz Paristen Ra- hata koşmuştur. Fas başkentinden gelen haberlerden anlaşıldığına göre, V, Muhammede kargı son görevini yaptıktan sonra Burgiba derhal LI. Hasan ile Cezayir konusunda görüş- melere girişmiştir. 23