26 Eylül 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 28

KİTAPLAR Hürriyet İçin (27 Mayıs 1960 Devrimi) (Kurmay Binbaşı Avni Elevlinin not ve hatıraları, Yeni Desen Matba- ası, Ankara 1960, 201 sayfa, 10 lira) 27 Mayıs 1960 ihtilali nasıl planlandı ve yapıldı? O tarihten bu yana a- radan üçbuçuk ay geçmiş olmasına rağmen bu sorunun cevabı hala tam olarak verilmedi. Hatta hiç verilme- di. Bütün bilinenler, üstün körü, ku- laktan kapma bilgi ve tahminlerden başka birşey değildi Ancak Binbaşı Elevlinin kitabıdır ki bu hususta oku- yucuya -gene de muhtasar olmak, tatmin edicilikten uzak bulunmak tartıyla- bazı bilgiler vermektedir. Binbaşı Elevli hadiselerin çok ya- kınında, hatta içinde yaşamış. 27 Ma- yıs Sabahı Cemal Gürseli İzmirden alıp Ankaraya getiren C-47 nin için- deki yedi kişiden biri bu kurmay bin- başıdır. Kara Kuvvetleri Kumandanı iken üç aylık izne ayrılan Cemal Gürselin Sekreter Yardımcılığını da gene bu binbaşı yapmıştır. Gürsel, Kara Kuvvetleri (o Komutanlığından ayrılırken oOKurmay Binbaşı oElevli bizzat komutam tarafından Harp O- kulu 111. Tabur Komutanlığına atan- mıştır. İhtilalin bir kaç saat içinde gerçekleşmesinden sonra kurulan Milli Birlik Komitesi sekreterliğinde çalışan birkaç subaydan biri de gene Binbaşı Elevlidir. Binbaşı Elevli ihtalalden önce de kalem denemeleri vermiş bir insandır. Bir roman denemesi yayınlamış ve şiirler yazmıştır. Ayrıca, yayınlan- mak üzere sıraya girmiş iki romanı daha vardır. "Geniş Anlamda Propa- ganda ve Devlet Çapında Bir Teşki- lat" adlı bir araştırma eseri basılmış ve Kara Kuwvetlerince faydalı görü- lerek satın alınmıştır. Kendisi 27 Ma- yıstan önceki zulüm devrini yakından yaşamış, genç, ateşli, heyecanlı, va- tanperver bir insandı. (o İhtilali plan- layanların çevresine opek yakın bir insan olarak yazdıklarının enteresan olmaması için hiç bir sebep yoktur. Bütün bunlara rağmen Kurmay Binbaşı Elevli, Milli Birlik Komitesi- nin kuruluş ve çalışış tarzı hakkın- da kitabında herhangi bir açıklama yapmamakta, daha ziyade bu komi- te çalışmalarının dışında bir takım olayları dile getirmektedir. Binbaşı- nın, kitabında anlattığı (olaylardan şöyle veya böyle bu güne kadar ba- sına intikal etmemiş olanları şu iki husustur: 1) Gürselin, 27 Mayıs sa- bahı İstanbuldan kalkan bir uçakla 28 İzmirden alınışı ve Ankaraya geti- rilişi, 2) 26 Mayıs akşamı Harp Oku- lunda Cemal Madanoğlunun da katıl- dığı son ve tarihi toplantının safaha- ıı . Elbette ki koskoca kitapta Bin- başı Elevli sadece bunları anlatma- maktadır. Ama bunlar, olayların bu- güne kadar açıklanmamış, bakir kal- mış binbir yönünden ikisi olarak en- teresandır. Bunların ötesinde Elevli, olayları çok daha öncesinden ele al- makta, daha Gürselin Kara Kuvvet- leri Komutanı olduğu günlere kadar gitmekte, onun çalışma tarz ve şek- lini yakından bilen bir insan olarak o günlere ait hatıralarını dile getir- mekte, 27-28 Nisan olaylarından bu yana milletçe verilen hürriyet müca- delesinin geniş bir panoramasını çiz- mektedir. a Avni Elevli Tarihe ışık "Hürriyet İçin"i okurken bir ro- man, bir hatıra okumuş olmaktan çok daha öteye, biraz da kendi haya- tınızın bir parçasını okumuş olacak- sınız. Hele Ankara ve İstanbulda ya- şıyanlar bu kitapta o günlerin hıncı- nı, kinini, alçaklığını rezilliğini, mut- lu sabahların sevinç ve o heyecanını tekrar tekrar yaşıyacaklardır. Elev- linin kitabı bir bakıma bir film senar- yosunu hatırlatmaktadır. e Geçmiş günlerin hatıraları bu kitabı okurken teker teker gözlerinizin önünde can- lanacaktır. "Hürriyet İçin" adlı kitabı tanı- mak içte en iyi yol, kitabı alıp başın- dan sonuna kadar okumaktır. Ama, kitabı alıp okumazdan önce hakkın- da şöyle - böyle bir fikir sahibi ol- mak isteyenler için kitaptan alınan birkaç vesikayı (o sıralamakta fayda var. İşte bunlardan biri: (Düşükler devrinde D.P. li olmanın nasıl istis- mar edildiğini gösteren ve Başbakan- lıktan Milli Savunma akanlığına, mutanlığına gereğinin yapılması için gönderilen bir yazı "Sayın Başvekilim, Adnan Menderes Siz büyüklerime epeyden beri mektup yazmanın bahtiyarıyım. Mek tubumu yollar mübarek elerinden 6- per ve hayırlı geziler dilerim. Dileğim, Şöyle Bahsi etmek isterim. Deniz- li Çivril Homa nahiyesindenim. Ha- len Adapazarında vatani vazifemi yapmaktayım. Aynı zamanda 20 ay- lık askerim. Kendim öz ve söz Demokrat Par- tiliyim. Parti için can verecek du- rumdayım. Seçimlerde SİZ büyükle- imden on gün izin almanızı seri vic- daninizden bekler ellerinizden öpe- rim. Selahattin Tür 2 nci Süvari Tümeni Mu. Tb. LI. Mu. BI. Adapazarı Dört gözle cevap beklerim." "Hürriyet İçin"den bir başka ve- sika da şu: Cemal Gürsel, 27 Mayıs sabahı İzmirden Ankaraya gelmek- tedir. Binbaşı Elevliye, uçaktan der- hal telsizle çekilmesini emrettiği şöy- le bir emir yazdırıyor: "Il — Ankara, İstanbul ve İzmire birer askeri vali tayin edilecek. — Uşak Valisi derhal bertaraf edilecek. 3 — Yassıada derhal boşaltılacak ve bütün mevkuflar oraya gönderile- cek, 4 — Her vilayet ve kazadaki koyu partizan faaliyet gösterenler ile şüp- heli görülenler derhal tevkif edilecek- ler ve Yassıadaya gönderilecekler. 5 — Emniyet Müdür ve Muavinle- ri ile azılı polisler derhal tevkif edi- lecek. 6 — Lüzumsuz ve fazla tevkiften sureti katiyede kaçınılacak. Bu husus çok iyi planlanacak. 7 — Dışişleri Bakanlığına Selim Sarper getirilecek." Harp Okulu 111. Tabur Komutanı Kurmay Binbaşının "Hürriyet İçin, 27 Mayıs 1960 Devrimi" adını verdiği kitabında daha bunlar gibi bir hayli vesika var. Ancak, bir kısmı can pa- hasına elde edilmiş olan bu vesika- ların hepsini birden buraya almaya elbette imkan yok. Bunun için yapı- lacak eh iyi şey, kitabı temin edip ta- mamını okumaktır. AKİS, 26 EYLÜL 1960