10 Ağustos 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 29

DÜNYADA OLUP BİTENLER Iran Seçim komedyası Geçen haftanın ortalarında İran Hü- kümdarı Âlâ Hazreti (o Şehinşahi Rıza Şah Pehlevi II, Sadrâzamı Ma- nuşeyr İkbali çağırarak kendisinden, seçimlerin dürüstlükle geçmesini ta- lep ediyordu. Gerçekten, İranda se- çim vardı ve muhalefet (seçimlerde Sadrâzamın Partisi olan Milli Parti lehine türlü oyunlar yapıldığını ileri sürmekteydi. Azerbaycanda, Merkezi İranda ve Reştte ve daha birçok yer- lerde halk seçim heyetlerinin çalışma seçim heyetlerinin rafsızlık (oesaslarına oOHükümetçe ve mahalli idare makamlarınca uyulma- asıydı. Bir hafta önce (Muhalefet liderlerinden Bagai ile ayrı demeçler vererek, Muhalefetin seçim heyetlerine tem- silci ve sandık obaşlarına (Omüşahit göndermesine izin vermesini talep etmişlerdi. Muhalefet liderlerine ba- kılırsa, Hükümet bu derecede tabii olan bir talebe kulak tıkarsa, seçim- lerin dürüstlüğünü sağlamak için Muhalefet ister istemez yabancı ba- sına başvuracak ve ciddi yabancı ga- zetelerin temsilcilerinin tranda seçi- min cereyan tarzını takip etmelerini isteyecekti. Sadrâzam cenaplarının bu pek tabii ve dünyanın her medeni ve demokratik memleketinde cari usülün tatbiki için yapıla haklı ta- lepler karşısındaki cevabı ise, çok il- gi çekici oldu. Manuşeyr İkbale bakı- lırsa, mesele çok basitti: İran Seçim Kanununda seçim tasnif heyetlerinde ve sandık başlarında partilerin tem- silci ve müşahit bulunduracaklarına dair bir hüküm yoktu. Kanuna göre, seçimlerin dürüstlüğü İçişleri Bakan- lığı tarafından sağlanacaktı. Bu tarz cevapların usülden olduğu memle- ketlerde İçişleri Bakanlıklarının se- çimlerin dürüstlüğünü nasıl osağla- dıkları hatırlanacak olursa, bundan çıkacak tek mâna İranda cereyan e- den seçimlerin dürüstlükle ve ser- bestlikle uzaktan yakından ilgisi ola- mayacağı idi. Yeni Çıktı "NİSBİ TEMSİL NEDİR" Fiyatı: 400 Kr. Bil Kltabçılık - Cağaloglu/İST. Hür Kitabevi ÖDEMELİ GÖNDERİLİR. AKİS, 10 AĞUSTOS 1960 Rıza Şah Pehlevi Ne seçim, ne seçim! Üstelik, Sadrâzam Cenaplarının bu muameleyi reva gördüğü muhale- fet neydi? Muhalefeti teşkil edenler ve bu arada Mardom Partisi, Salta- nata, Pehlevi;- Hanedanına ve hattâ bugünkü Şehinşahm o şahsına sada- katlerini açıkça ilan etmiş olan ve bu sadakati değişik vesilelerle o isbat etmiş olan insanlardı. Gayeleri, İran- da halkın için için -şuurlu olmasa bi- le- şiddetle kaynayan ıslahat arzusu- nu bir dereceye kadar karşılamak suretiyle İranın tekrar ihtilâl ateşi- nin içine düşmesini ve bundan komü- nist Tudeh Partisinin -ki gizli gizli çalışmaya devam etmektedir- fayda- lanmasını önlemekti. Mardom Parti- si ve diğer muhalifler, genç Şehinşa- memleketinin reform ihtiyacını, bilhassa toprak reformu İhtiyacım kavradığını biliyorlardı. Fakat Hü- kümdarın dayanmak zorunda olduğu Ordunun subay kütlesinin çoğunluğu toprak derebeylerini temsil ediyordu. Bu yüzden şimdiye kadar ciddi hiçbir şey yapamamıştı. Kendi arazisini da- ğıtma teşebbüsleri bile çok cılız kal- mıştı. Saltanat müessesesi bugünkü şaşaalı ve yaldızlı şeklinden kurtarı- lıp daha halkçı bir simaya kavuştu- rulmalıydı. Bir türlü yürütülemeyen plânlamanın mutlaka yapılması gere- kiyordu. Şehinşah, memleketinde bil- hassa aydın zümrenin her tarafta idarede, Orduda ye şehirlerde kay- naştığını, Üniversite (o öğrencuerinin Hükümetin hareketsizliği yüzünden gitgide milliyetçi cumhuri leşik Amerikanın büe artık İran Tah- tından ümidini kestiği, Saltanatı de- p komünist aleyhtarı ve Batı ta- afla bir Cumhuriyet kurmak iste- yen milliyetçileri pek o kadar kötü gözle görmediği yolunda, Bati bası- nında yayınlanan haberlerden de cid- diyetle okuşkulanıyordu. Hattâ son basın toplantılarından birinde bu ya- yınlar hakkındaki fikirlerini gizleme- mişti. Şehinşah oendişeliydi. İşte bu sebeple, hem Hükümetinin ve Tahtı- nın dayandığı toprak oderebeylerine karşı bir hareket sağlamak, hem de, ıslahat isteyen aydınlara ve gençle- re ıslahata gidilmekte olduğu intiba- ını verecek bir nevi demokratik re- forma girişmek için, Hükümet Parti- sinin yanısıra bir de resmi muhalefe- tin teşkilâtlanmasına izin vermişti. Fa kat, işte şimdi bu sesi kısık resmi muhalefetin büe seçimlerde nisbi da- hi olsa herhangi bir başarı sağlama- sı önlenmek isteniyordu. Gerçekten, memleket içindeki hoşnutsuzluk o kadar büyümüştü ki -Orduda birçok genç subayın tevkif edildiği hakkında dış basında ciddi ve devamlı söylen- tiler' bir türlü bitmek Oo bilmiyordu- Mardom Partisinin bile, kolaylıkla Saltanat aleyhtarı unsurların eline geçmesi mümkün olabüirdi. Şehinşah, durumu müzakere etmek için vaktiyle kendisini Musaddıkın elinden bir mu- kabil ihtilâlle kurtarmış olan o eski Sadrâzam General Zahidiyi Avrupa- daki istirahatinden edip Tahrana ka- dar getirtmişti. Birden bire bir ayak- lanma patlak verirse, a kızı Şeh- verip Washin Büyükelçi yaptığı genç ide rin amansız ba- basından başka onu kurtaracak hiç kimse yoktu. Resmi Muhalefet bile gereken emniyeti vermiyordu. Bu yüzden Sadrâzam İkbâl Mardom Partisinin temsilci ve müşahitlerinin KÖSE MEHMET Yalnız Erzurum'un değil, bütün dünyanın en ciddi mizah ga- zetesidir. Muharriri : Şinasi Nahit BERKER Fiyatı: 26 Kuruş Adres: P.K. 90 Erzurum 29