23 Mart 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 17

nunlara, nizamnamelere, sair mevzu- ata, Ticaret Bakanlığının kanuna uygun olarak verdiği direktiflere ve idare heyetinin mukarreratına daya- tılacaktı. Bu maksatla, Birlik bütün faaliyetinde ve mamen aleniyet hareket edecekti. Tevzi, tahsis işleri dahil, bütün kararlar ve tasarruflar açıktı ve ilân edilecekti. Birlikte giz- li tek bir muamele olmayacaktı. Ci- hat İren bu prensipleri 1955 ten beri Odalar Birliğinde tatbik etti. Bu prensipler her yıl Genel Kurula su- nulan Birlik Faaliyet Raporlarına da geçirilmek suretiyle bütün tacir sanayici camiasının tasvibine mazhar oldu. Cihet İren, Odalar Birliğine sade- ce yeni bir hayat aşılamak ona âmme müesseseleri duğu yeri vermekle zamanda Birliği ilmi ve objektif ça- lışmaların bir mahreki haline getir- di. Bu maksatla, 1955 ten beri Birlik- çe yayınlanan ve en muteber Türk iktisatçıları tarafından kaleme alı- nan Yıllık İktisadi Raporlarda ikti- sadi durum ve Hükümetin iktisat si- yaseti en ufak bir polemiğe kaçmak- sızın tam bir tarafsızlık ve objektif- likle tetkik edilmiştir. Bu raporlar Türkiyenin iktisadi meseleleriyle uğ- görmüştür. li raporlardan gayrı bir de haftalık Iktısat Gazetesı çıkartılmasını Bu gazetenin başlıca gayesi, tüccar ve sanayiciye en muteber kaynaklardan derlenmiş en son bilgileri vermek ve onları umumi iktisat olayları içinde âmme menfaatine uygun bir şekilde sevkedecek fikirleri yaymaktır. İren İktisat Gazetesinin aynı Zzamanda Başyazarıydı ve gazetenin bütün işleriyle bir sekreter gibi meşgul ol- mak için bile vakit buluyordu. Asıl sermaye: Kültür B.ı kadar doğrucu ve dik kafalı bir adamın şimdiye kadar tutunabil- mesi hayret uyandırabilir. Bunun se- bebi, Cihat İrenin çok sağlam iktisat bilgisidir. Buna, dürüstlüğü ve vazi- fede telkin ettiği emniyet katılınca İrenin sırrı ortaya çıkar. Nitekim Odalar Birliğinin bugünkü Başkanı Hayri Terzioğludan evvelki başkan Üzeyir Avunduk bir çok şimşeğe kar- şı Genel Sekreterini korumuştur. Hattâ Terzioğlu bile, başkanlığının ilk günlerinde Hükümetin hışmına karşı Cihat İrenin üzerine himaye kanadını germekten çekinmemiştir. İren, iktisadi alanda — mutedil bir liberal olarak vasıflandırılabilir. Ken- disi, hele gelişmemiş bir memlekette devletçiliğin yeri olmadığını iddia AKİS, 23 MART 1960 YURTTA OLUP BİTENLER Odalar Birliği merkezi Artık V.C. edenlerden değildir. Bilâkis İren, da- ima devlet — teşebbüslerinin yer yer zaruri olacağını kabul etmiş ve sa- vunmuştur. Fakat, İren İcrada ta- mamen muhtar ve gayrı siyasi teknik ellere tevdi edilecek devlet teşebbüs- leriyle hususi teşebbuslerın hukuken ve fiilen müsavi muamele gormelerı gerektiği kaidesinin en inatçı müda- filerindendir. a beraber Cıhat İren, mahiyeti icabı kolaylıkla bir hususi teşebbus lobby'si haline gel- meğe müsait Odalar Birliğinde husu- si teşebbusun menfaatlerinin — toplu- mun menfaatlerinden sonra gelmesi prensibini inatla, sebatla ve başarıy- la korumuştur. İstikrar programı ilân edildiği vakit, kredilerin dondu- rulmasından sızlanan hususi teşeb- büs erbabının bu demagojik şikâyet- lerine Devlet daireleri nezdinde ter- cüman olmağı daima reddetmiş ve aksine, kendisinden bu istekte bulu- nan tacir ve sanayıcılere karşı kredi plâfonları — sisteminin — müdâfaasını yapmıştır. İren, Odalar Birliği Genel Sekreterliğine tâyin — edilir edilmez idarının enflâsyonca sıyase— tıne karşı ilmi açıdan çetin bir mü- cadele açmıştır. Bu mücadele evvelâ İren aleyhin- de çok şiddetli tepkilere yol açmış, fakat 1956 dan itibaren söyledikleri Hükümetin sonradan kabul ettiği İs- tikrar Politikasının esaslarını teşkil ettiğinden kıymetinin — anlaşılmasını sağlamıştır. Cihat İren daha o tarih- lerde resmen şunları teklif ediyordu: 1 — Devlet, piyasada mevcut faz- la iştira gücünü yeni ve munzam ver- gilerle emmelidir. Bu maksatla, zirai ocağı olabilir kazançların vergılendırılmesı vergisine cüz'i bir zam yapılması, gara, tuz, içki ve kahve gibi talebi nisbeten az olan istihlâk maddeleri- nin inhisar fiyatlarına ve istihlâk vergilerine bir miktar zam yapılma- sı ve bir lüks vergisi ihdası lâzımdır. 2 — Ayrıca bütçede de 210 nis- betinde yani bir mıslı fazla bir ta- sarruf yapılması geri 3 — Devlet ve 1ktısad1 devlet te- şekkülleri verimi uzun vadede alına- cak yatırımları bir süre için talik et- melidir. 4 — Hususi sektörde de aşırı yatı- rım yapılmasını önlemek için vadeli mevduata verilecek faiz hadleri ve umumiyetle faiz haddi yükseltilmeli- dir. Bu arada, piyangolu ve yüksek faizli devlet tahvilleri ihracı da fay- dalıdır. S — Krediler kontrol altına alın- malıdır. 6 — İthalât ve ihracatta bir prim sisteminin tesisi lâzımdır. 7 — İthalât bir öncelik sistemine göre yapılmalıdır. 8 — Milli Korun gelir ma tadhitleri ve her türlü fiyat kontrolleri — kaldırıl- malıdır. Cahan'ın İ edildikten estikrar tedbirleri kabul Isonra bir müddet Cihat İren gözde kaldı. Meşhur Canan, 1958 Hazira- nında Türkiyeyi ziyaretinden sonra OECE'ye verdiği gizli raporunda Türk Hükümetinin en nüfuzlu üyesi diye Zorluyu, resmi dairelerde rast- ladığı en bilgili ve — kabiliyetli ikti- satçı diye ise İreni gösteriyordu. İs- tikrar tedbirlerinin talihsizliği, bun- 17