23 Mart 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 16

OLUP BİTENLER diyesine bağlı iktisadi işletmelerin idaresi hakkında bir rapor hazırla- mak vazifesi verildi, Üzerinde iki yıl devamlı olarak çalışıldıktan sonra meydana çıkan bu raporda da İren ve arkadaşları, İETT -İstanbul Elek- trik. Tünel ve Tramvay İdaresi- baş- ta olmak üzere İstanbul Belediyesine bağlı havagazı, su, v.s. bütün işlet- Başkanlığından muhtar bir idare şekli teklif ediyor- du. İren ve İsviçreli profesörler bu raporda ayrıca, bütün bu idarelerin umum müdürlük ve idare heyeti ü- yeliklerine yapılacak tâyinlerde sa- dece teknik vasıfların aranması ge- rektiğini de bildiriyorlardı. Rapor o zamanki İstanbul Vali ve — Belediye Başkanı -Dr. Lütfi Kırdar- tarafın- dan reddedildi. Zamanın iktidarı he- nüz bu kadar ileri fikirlere alışık de- ğildi. Raporunun reddinden sonra Ci- lat İren 1950 yılında bir Müşavirlik firması tesis etti ve Türkiyede ilk de- fa olarak piyasa etüdleri ve yatırım araştırmaları yapmağa başladı. Bu firmayı iki yıl muvaffakiyetle yürü- ten İren, 1952 yılında İstanbul İkti- sat Fakultesınde "İstanbul Sınai Hizmetleri" konulu doçentlik tezini verdi ve bu Fakültenin İşletme Kür- süsü doçentliğine getirildi. Aynı za- manda, Fakültede Ford Vakfının yardımıyla tesis olunan İşletme İk- tisadı Enstitüsüne evvela Müdür Mu- avini, sonra Müdür Vekili tâyin edil- di. İren, 1955 yılı Eylülünde Odalar Birliği Genel Sekreterliğine getiri- linceye kadar İstanbul İktisat Fa- kültesinde ders vermeğe devam etti. Dik kafalı bir adam YURTTA Oialar Birliği Genel Sekreterliği Cihat İrenin hayatında bir dönüm noktası teşkil etti ve genç iktisatçıyı kısa zamanda iktisat hayatımızın ön planına getirdi. O zamana kadar Ticaret Odalarıyla Ticaret Bakanlıgı arasında bürokratik bir kademe olan Birlik, İrenin Genel Sekreterliği dev- rinde büyük bir gelişme gösterdi. Hükümet, İktisadi durumun bozul- ması neticesinde artan külfetlerin büyük bir kısmını az mevcutlu ser- vislere gördüremiyordu. Odalar Bir- liğinin bu hizmetleri mükemmel bir surette başaracağı kanaati hâsıl o- lunca, -tarafsız ve dik kafalı olma- sına rağmen- Cihat İrene ister iste- mez birçok hizmetler devredilmeğe başlandı. Üstelik, tüccar ve sanayici- ler, kendilerini icabında haşlayan, herhalde hususi- menfaati asla âmme menfaatinin üzerine çıkarmağa Trazı olmayan bu çetin Genel Sekreteri ahsen sevmemekle beraber, onun bilgisinden ve etrafa telkin ettiği hürmetten istifade için işlerini Birli- ğe gördürmeğe başlamışlardı: Bu du- rumda, Cihat İren, bellibaşlı iktisadi 16 kararların alınmasında ve bu karar- ların tatbikinde fikrine müracaat e- dilmesi zaruri bir adam haline geli- verdi. İşte bu sebeple, Birlik Umumi Kâtibi sıfatiyle Yabancı — Sermaye Yatırımlarını İ Komisyonu, Kredileri Tanzim Komitesi, Koordi- nasyon Heyetine bağlı Teknik Ko- mite ile Hazine Hissesi Tatbikatın- daki İhtilâfları Hâl Komisyonlarına üye olarak girdi. Cihat İren ayrıca, 1957 yılında şahsen Milletlerarası Ti- caret Odası Tahkim Divanı üyeliği- ne ve 1959 yılında da aynı Odanın İdare Heyeti üyeliğine yine şahsen seçildi. Bu vazifeye — seçilmeden bir yıl önce de Fransız Milli Tahkim Ko- mitesi ona şeref üyesi ünvanını ver- mişti. Cihat İren işte bu sırada Ti- caret Bakanlığı — Müsteşarlığına ge- tirildi. Hükümet o sırada, İstikrar Ted- birleri aşkına tutulmuştu. Üstelik Avrupa İktisadi — İşbirliği Teşkilâtı- na ve Milletlerarası Para Fonuna iti- mat telkin etmek istiyordu. Bütün bunların dışında bizzat Menderes Ti- caret Bakanlığında işlerin iyi gitme- diğinden şikâyet ediyor ve müsteşar değişikliğiyle her şeyi düzeltebilece- ğini sanıyordu. Bu kanaatinde yal- nız da değildi. Nitekim Cihat İren 1958 yılının Ocak ayında bu vazife- ye getirildiğinde Ahmet Emin Yal- man da o kendisine has heyecanıyla Hayri Terzioğlu D. P. başkanı "Artık her şey düzeldi!" diye hay- kırmaktan geri kalmadı. Cihat İren, Müsteşarlık vazifesin- de de tabii dik kafalı kalmakta de- vam etti ve bilhassa bir takım D.P. milletvekillerinin husumetini çekti. Bunlar, — karşılarında — kendilerine "Hayır" diyen bir Müsteşar görünce evvela kızdılar, ladılar. Bu nasıl işti? Siyasi bakım- dan şart bir takım kararları, Ticaret Bakanlığı Müsteşarı "iktisat bakı- mından olamaz" diye redde kalkıyor- du. Hususi tavsiyelere de -ne kadar yüksekten gelirse gelsin- asmıyordu. Nitekim bizzat res yapılmasını istediği bir çok işi İrenin başı üstünden -meselâ o za- manki ideal arkadaşı Safa Kılıçlı- oğlunun muhteşem otomobilini- çı- kartabildi. Müsteşar, sayısız karara muhalif kalmaktan ve şerh koymak- tan çekinmedi. Bütün bunların neticesi, genç ikti- satçının müsteşarlığı uzun sürme- di. İktisadi istikrar tedbirlerinin 4 A- ğustos 1958 de kabulünden sonra İ- ren bu vazifeden ayrıldı ve Müste- şarlıkla birlikte muhafaza ettiği Ge- nel Sekreterlik vazifesine devam et- ti. İren, bu suretle istikrar progra- mının tatbikatında daha objektif ve daha tesirli tenkitçi bir rol oynaya- bileceğini düşünmüştü. Her zaman rastlanılan müsteşar tipinden pek uzak olan bu sert cevizin müsteşar- lıktan ayrılması da, doğrusu Hükü- meti sevindirmemiş degıldı. Nasıl ki Odalar Birliği Genel Sekreterliğin- den çekilmesi de, aslında D.P. nin başlarını -eğer istifa sebebini açıkla- mamış olsaydı- sevindirecekti. Bu suretle, Bırlıgının bir V.C. i önleyen tek, luyordu. Bundan sonra, Odalar Bir- liği de bütün âmme hizmeti gören teşekküller gibi D.P. nin maksatları- nı yerine getirmenin bir vasıtası ola- rak kullanılacaktı. Yeni bir ruh Mı'._'ıcadelecilik ve doğruculuk Cihat İrenin Odalar Birliğindeki vazi- fesi esnasında da baş prensipleri ol- muştur. İren Odalar Birliğinin, ka- lerini bağdaştırmakla vazifeli ğunu müdrikti. Bu sebeple, tacir ve sanayici zümresinin mesleki menfaatlerini ancak umumun menfa- atiyle bağdaştığı zaman savunmalıy- dı. Bunu yaparken Birlik sadece ve sadece ilmi ölçülerle hareket etmeli ve faaliyetinde en ufak bir siyasi mü- lâhazaya itibar etmemeliydi. Birliğin idaresinde hiçbir şahsi ve keyfi ka- rara yer yoktu. Bütün kararlar ka- AKİS, 23 MART 1960