16 Mart 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 20
BASIN yordu. Ama bu, hadisenin fecaatini ortadan kaldırmadı Hakikaten, hudutlarımızın dışında en ziyade tanınan Türk gazetecisi ih- tiyar Yalmanın hapsedilmesi bir an- da bütün dünya basınında memleke- timiz aleyhinde propagandaların en şiddetlisine yol açtı. O kadar ki Yal- çın bile, hapsedilmek suretiyle Tür- kiye aleyhinde bu derece menfi akis- lere sebebiyet vermemişti! New York Times munis olduğu ka- dar acı bir başmakale yayınlayarak hadise karşısında duyduğu derin ü- züntüyü, esefi belirtti. İstisnasız her memlekette büyük gazeteler Türk gazetecilerinin en yaşlısının — başına gelenleri Demokrat İktidarın Türki- yede kurduğu rejimin açık delili o- larak gösterdiler. Doğrusu istenilir- se bu tepki Demokrat İktidar için sürpriz olmadı. Daha Yalmanın ce- zasının Temyizce tasdiki | bütün basın ataşeliklerimize — hükü- met tarafından resmi yazı yazılmış ve hadisenin oralar basınındaki akis- riyat hapsedildiğinde bu neşriyatın daha da artacağı şüphesizdi. Doğrusu istenilirse bunda şaşıla- cak bir cihet de yoktu. Yalman tam 53 senedir gazetecilik yapıyordu ve bu 53 sene içinde Türkiye çapında de- ğil, dünya çapında bir şöhret sağla- mağa muvaffak olmuştu. Çekirdekten gazeteci hmet Emin Yalman Selâniklidir. 1888 de orada dogdu Babası Os- man Tevfik Selanik Askeri Rüştiyesinde tarih ve yazı öğretme- niydi. Osman Tevfik Efendi Atatür- kün de hocalığını yapmıştır. Üstelik Mütalea adlı bir de edebi gazete çı- karmıştır. Annesinin adı Hasibe ha- nım olan Ahmet Emin Yalman yedi kardeşin en büyüğüdür. Bugünün tecrübeli gazetecisi ilk tahsilini o zamanki adıyla Fevzi Süb- yan mektebinde — -evvelâ — Fevziye, sonra İşık lisesi olan mektep- yaptı. Bir müddet Askeri Rüştiyeye devam ettikten sonra Selânikteki Alman Mektebine, buradan da İstanbula ge- lerek Tüneldeki Alman Mektebine devam etti. 7 temmuz 1907 de okulu bitiren Ahmet Emin Yalman aynı gün Mihran Efendinin Sabah gazete- sine girdi. Aslında Ahmet Emin Yal- man İkdam gazetesine girmek isti- yordu. Ama gazetenin sahibi Ahmet Cevdet "Burada çoluğun çocuğun işi yoktur" diyerek Ahmet Emini kabul etmemişti. Ahmet Emin Yal- karşısında Sabaha soktu. minin gazetedeki ilk işi ingilizce mü- 20 tercimliği idi. 1908 de — Meşrutiyet ilân edilince Yeni Gazeteye girdi ve aynı zamanda Hukuk — Fakültesine yazıldı. Ahmet Emin Yalman yazı işleri müdürü — olarak girdiği — Yeni Gazetede kısa bir müddet sonra baş yazı yazmaya başladı. Bu sırada pa- saportun kaldırılması hususunda bir kampanya açtı ve çok geçmeden Par- lamentodan pasaportsuz seyahat e- dileceğine dair bir karar çıktı. Ah- met Emin Yalman Yeni Gazetede başyazarlık yaparken aynı zamanda da Viyanadaki Neu Frei Press ile Berlindeki — Varsstıch — Zeigtung'un muhabirliğini —üzerine aldı. Yalman dışarıyla bu temasını ömrü boyunca muhafaza etti ve dostluklar kurdu. 1910 da Maarif Vekâletinin — Ameri- kaya Columbia Üniversitesine beş öğrenci göndermek için açtığı mü- düğü zaman gazeteciliğe ilk başladı- ğı Sabah gazetesine başyazar oldu. 1917 yılında Mehmet Asım İs ile bir- likte Vakit, gazetesini kuran Ahmet Emin Yalman 1919 yılında İttihatçı- lar ile birlikte tevkif edilerek Kü- tahyaya sürgün gönderildi. Kütah- yada üç ay kaldı. 1920 Martında İn- gilizler Ahmet Emini Maltaya sür- düler. Maltada iki yıl kalan Ahmet Emin 1982 yılında Türkiyeye döndü ve B.M.M. hükümeti tarafından Mat- buat Umum S Müdürlüğüne tayin e- dildi. Ahmet Dergâhta yazı yazan € ile evlendi. Bu sıralarda İstiklal Harbinin Cephelerinde bulundu. 1923 de Enis Tahsin Til ve Ahmet Şükrü ile birliktte Vatan Gazetesini kurdu. 1925 de bütün müstakil ve muhalif gazetelerle beraber Vatan da kapa- A. Emin Yalman cezaevi merdivenlerinde Hürriyete veda sabakayı kazanan Ahmet Emin, Ahmet Şükrü Esmer, Petrol müte- hassısı Cevat Eyüb, Hamdi Toker ve Agnidis ile Amerikaya gitti. met Emin Amerikada dört yıl müd- detle — Sosyoloji doktorası yaptı ve Gazetecilik okulunda muhtelif ders- ler aldı. Ahmet Emin 1914 yılında tekrar İstanbula döndüğü zaman Bi- rinci Dünya Savaşı başlamak üzere idi. Maarif Vekâletine karşı mecbu- ri hizmeti olduğu için İstanbul Üni- versitesinde — Sosyoloji — kürsüsünde Ziya Gökalpin yanına muavin oldu ve aynı zamanda Tanin gazetesi ya- zı işleri müdürlüğünü aldı. 1915 de Tanin hesabına Almanyaya harb mu- habiri olarak gitti. Arkadan Galiç- yadaki Türk Kolordusuna katıldı. Ahmet Emin tekrar İstanbula dön- tıldi.. Ahmet Emin Elâzığ İstiklâl Mahkemesine gönderildi. Ahmet E- min Elâzığda İstiklââ Mahkemesinde bir ay muhakeme edildikten sonra beraat etti. Bu tarihten sonra Yal- man 1936 yılına kadar gazeteciliğe veda etmek zorunda kaldı. Bu onbir yıl içinde Ahmet Emin Yalman kar- deşleriyle birlikte — halen faaliyette bulunup otomobil ve otomobil aksa- mı ithaliyle meşgul Tatko Şirketini kurdu. 1936 yılının Ocak ayında An- karada Karpiçde tesadüfen — Ata- türkle karşılaşan Ahmet Emin, uzun si üzerine Ahmet Emin derhal faali- yete geçerek Kaynak adında bir haf- AKİS, 16 MART 1960
