1 Eylül 1986 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 58

SID (Derella) 1I K omşularınız, sizden ses konusunda şikayet ediyorlar mı? Eğer henüz etmiyorlarsa belki bu ay... Her neyse, gelin biz yine SID'in içine girelim. Geçen yazıda geçtiğimiz yerleri bir hatırlayacak olursak: SID'ımız 54272 adresinde yer alıyor ve 29 Register'dan oluşuyordu. Bunlardan son dördü sadece okunabilen (read only) tipte, diğerleri sadece yazılabilen (write only) tipte idi. SID, RAM bellekler gibi yazılabilen ve okunabilen belleklere sahip değil. SID üzerindeki ilk iki adresimiz osilatörün frekansını belirliyordu. Bundan sonraki iki Register'ı atlamıştık. Sonraki Register ise sesin dalga şekli ve başlama kontrolu içindi. Kalan iki Register'e ise sesin karakterini belirleyen veriler konuyordu. Yani bir sesi çıkartmak için önce onun karakterini daha sonra Jrekansını (bu ikisi yer değiştirebilir) sonra da onun dalga şeklini belirleyerek tanımasını sağlıyorduk. Bu arada Volume kontrolunu da unutmuyorduk. Şimdi gelelim bu ayki konumuza SID'in ürettiği dalga şekilleri: Üçgen Dalga: Bildiğimiz gibi (biliyor muyuz?) SID, her osilatör üzerinde dört tip dal- ga sentezleyebilir. Dahası bunları bir- birleri ile karıştırabilir. Bu dalgalar- dan en yumuşak karakterde olanı üç- gen dalgâdır (triangle waveform). Bu dalga şekli en iyi şekilde flüt sesi ile tarif edilebilir. Aslında elektronikte çok kullanılan sinus dalgaya benzetil- mek üzere yapılmıştır, ama sistem di- jital olduğundan üçgen olmuştur. Bu dalganın amplitude'u bir periyodda (verilen frekansın -sani- yedeki salınım sayısının- bir salınım yapması için geçen süre) 0'dan 255'e, sonra 255'den 0'a düşer. Neyse ki bu- nu biz yapmak zorunda değiliz. Bu iş- dğbi Şu Ses dâlgöSinl biç çakmaldılm YaAVın lemin tümü SID tarafından gerçekleş- tiriliyor. Oluşan sinyal sert çıkışlara ve köşelere sahip olmadığından kula- ğımızı okşuyor. Testere Dişi Dalga: Testere dışı tipi dalgalar ise elektro- nikte Ramp denilen sinyal tipinin ay- nen kopyesi. Ramp aslında Türkçede rampa olarak geçiyor ve yokuş anla- mına geliyor. Gerçekten testere dişi ti- pi sinyaller devamlı yükselen bir yo- kuş gibi görülür. Bu yükselme ısı son- lu olduğundan aniden düşer ve tekrar 0'dan başlar Ani — inişlerde — sa- hip olduğundan kulak tırmalayıcı, yır- tılır gibi bir ses oluşturur. Bu tip dal- ga ile düşük frekansta bronz nefesli sazları, yüksek frekanslarda ise keman ve ailesini sentezleyebiliriz. Darbe Tipi Dalga: Bu tür dalgalar elektronikte kulla- nılan kare dalgalara benzer. SID'de bulunan farkı bunun ayarlanabilir ol- masıdır. Kare dalga darbe tipi dalga- nın Öözel bir şeklidir. Darbe (Pulse) ti- pi dalgalarin ayarlanan kısmı, dalga- nın genişliğidir. Şimdiye kadar atla- dığımız 2 ve 3 no.lu Registerler bu de- ğerlerin tutulması görevini üstlenmiş- lerdir. Dalga genişliği (Pulse Width) konu- sunu açıklığa kavuşturmak için şekil 2a'daki kare dalga örneğini ele alalım. Bu karelerin tam ortasında bir çizgi çi- zer ve salınımların bu çizginin alt ve üstünde yer aldığını düşünürsek; bu çizginin tam ortada olması, üstte (alt- ta) bulunan karenin küçük (büyük) ol- ması ayarlanabilir değerlerdir. 2 ve 3 no.lu Registerler bu değerlerin yazıl- dığı yerdir. Bu Registerler toplam 12 bit'lik ikili sayı (0 -4095) tutabilirler (3 no.lu) Register'in üst 4 bit'i ise yara- miyor). 4095 toplam değerinin tam yarısı (2048) bu Registerlere yazıldığında çı- kacak dalga, kare dalga karakteri ta- şır (alt taraf üst tarafa eşit, orta çizgi tam ortada). 2048'den küçük olan de- ğerler çizginin yukarı kaymasına ve yukarıdaki karenin uzamasına neden olur - 2048'den büyük olan değerler ise aynı şekilde bunun tersi- ni yapar. Diğer bir deyişle orta çizgi- nin aşağıya doğru kaymasına ve alt- taki karenin uzamasına neden olur. Ama çoğu kez kulağımız bunların far- kını tam anlamıyla kavrayamaz. Darbe tipi dalgaların darbe geniş- liklerinin ayarlanmasını isterseniz bir örnek programla inceleyelim. Yuka- rıdaki paragrafı anlamadıysanız, üzül- meyin. Bu dalgalar işlev açısından ger- çekten çok karmaşık, ama bu tip dal- gaları kullanmak o kadar zor değil. Üstelik bu dalgalar harmonik açıdan en zengin olan dalgalardır. Umudum odur ki, sizler denemelerinizle bu dal- gaların en iyi kullanımlarını kendiniz bulursunuz. “Of sıktın ama!!! Hani örnek vere- cektin”” diyenleriniz var, duyuyorum. Bu yazıyı geçen ay verdiğim maki- ne dili programı açıklayarak bitirmek istiyorum. Deneyenler farkına varmış- lardır, o programda bir tek osilatör kullandığımız halde birden fazla ses çıkıyordu. Bu aslında makine dili hı- zında kulağımızın aldanmasından baş- ka bir şey değil. Bir tek osilatörü iki ayrı değerle değişimli olarak çalıştırıp, joystick ile bu değerlerden birini kay- dırarak böyle bir efekt elde ettik. Bu tür efektlerle ilgilenen ve makine dili ile içli dışlı olmaya başlayanlar JEFF MINTER'ın programları içinde bun- ların birçok örneğini bulabilirler. Gelecek sayıda SID şarkı söylüyor, hem de üç sesli!..D Mahmut C. Genceli - Akustik Elektronik - Ankara —.. O ON odore 58