23 Aralık 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA Halimiz ne olacak? ünün en güzel ve tesirli konuş- masını Ferit Melen yaptı.. He- yecansız yüzü ve hareketsiz görünen büyük cüssesiyle, sakin sesli Van milletvekili derhal Komisyona hâkim oluverdi. Melen . iktidarının ba- şarısızlığının en büyük ölçüsünün, 1953 den beri adam başına düşen mil- li gelirimizde artış olmayışı vakıası olduğunu belirtiyordu. Melen, bütçe açığı iktisadi devlet teşekküllerinin iki yakasının hâla bir araya gelemeyi- şi ve Belediyelerin borçlanması dola- yısıyla enflâsyoncu temayüllerin hâlâ tamamen ortadan kalkmadığını da izah etti. Melen, OECE ye vaad edi- leli planın nerede olduğunu soruyor, bir yandan Adanadaki şeker kamışı fabrikasından vazgeçilirken, öte yan- an Başbakanın dört bir tarafta yeni şeker fabrikaları vaad etmesinin plânla ne ilgisi olduğunu soruyordu. Baade Raporuna da vukufla temas eden Melen, Dışişleri Bakanının bu rapordaki tavsıyelerı ünya Tarım ve Gıda Teşkilatının son Roma top- lantısında kabul — ettiğini; — halbuki şimdi ekim sahasının daraltılması gerektıgının bildirilmesine rağmen, ükümetin hâlâ ekim sahasının ge- nışletılmesınden medet Uumduğunu söyledi. Yatırım rakamlarını tahlil eden Van milletvekili, — yatırımların büyük kısmının verimsiz lüks mes- ken yatırımlarına gittiğini de isbat etti. Melen sözlerini şöyle bitiriyor- du: "Türkiyenin ihracatı 300 milyon dolar, dış tediye ihtiyacı ise 600 mil- yon dolardır. Devamlı olarak yılda 300 milyon dolarlık bir dış yardıma ihtiyaç vardır. Bu dış yardımlar ke- sildiği zaman Türkiyenin hâli ne ola- caktır?' 1950 bütçesinin müzakeresi esna- sında Başbakan Adnan Menderes de Dış Yardım Can kurtaran 958 de; orada yazıldığı Bu sert edalı cümle, — konuşanın sözünü kesti. Hadise Buyuk Millet Meclisinde cereyanı ediyordu. Günler- den 25 Şubat 1958 idi. Kürsüdeki ha- tip, Hürriyet Partisi Meclis Grubu adına Milli Savunma Bakanlığı büt- çesini tenkit eden Elazığ Milletvekili Selahaddin Tokerdi. Yerinden müda- halede bulunan da Başbakan Adnan Menderes gibi... Başbakan bu müdahelesiyle pek az kimsenin dikkatini çeken çok ö- nemli, fakat "orada yazılı" olmayan bir hakikati açığa vurmuş oluyordu. Başbakan, 1954 seçimlerinden son- ra, refakatinde yardımcısı Fatih Rüş- tü Zorlu olduğu halde — Amerikaya gitmiş ve başta Dulles ve Stassen ol- mak üzere Amerikan idarecileriyle bilhassa askeri ve iktisadi yardım konusunda görüşmeler yapmıştı. Bu görüşmelerin sonunda 5 Haziran 1954 günü bir de tebliğ — yayınlanmıştı. Başbakanın "orada" dediği işte bu tebliğdi. Tebliğde Türk ve Amerikan Hükümetleri, Amerikan iktisadi yar- dımının gayesinin, Türkiyenin hızla kalkınması neticesinde, gerek mütea- kip kalkınma gayretlerini, gerek Or- dusunun -malzeme hariç- idame ihti- yaçlarını kendi kendisine karşılaya- cak hale gelmesi olduğunu belirtmek- teydiler. Başbakan, 25 Şubat 1958 günü Mecliste yaptığı açıklama ile, o zaman bizzat yaptığı teklifleri çok iyi hatırladığını gösteriyordu. Baş- akan, o vakit, bu gayeye varmak i- çin 1954 den 1958 e kadar her yıl a- caba ne miktar Amerikan iktisadi yardıma talep etmişti? Bunu, D. P. iktidarı düştüğü — zaman ogrenmek rasını görmesini bilememişti. Bu sü- tunlardaki cetvel, bu hakikatleri, ay- rıca tefsire lüzum hissettirmeyen bir açıklıkla göstermektedir. D. P. iktisadi siyasetinde o kadar yanılmış, o kadar muvaffakiyetsizli- ğe uğramıştır ki, bu yıl Amerikâdan sağlanan 245.8 milyon dolar civarın- daki iktisadi yardımı -askeri malze- me yardımı hariç- bile kifayetsiz bul- maktadır. Gerçekten, 1960 Temmu- zunda başlayıp 1961 Haziranında so- na erecek olan önümüzdeki Amerikan mali yılı içinde Türkiyeye Amerikan Dışişleri Bakanlığı Milletlerarası İk- tisadi İşbirliği Teşkilâtı -ICA- fon- larından 80 milyon — dolar hibe ile Başkanlık fonundan 20 milyon dolar hibe, Türk Silâhlı Kuvvetlerinin pet- rol gıbı umumi mahiyetteki istihlâk ihtiyaçlarını karşılamak üzere yine hibe mahiyetinde 25 milyon dolar ay- nı yardım, yine hibe mahiyetinde ol- mak üzere 4.5 milyon dolar teknik yardım ile karşılığı dolar olarak de- ğil Türk Lirası olarak ödenmek üze- re 60 milyon dolarlık zirai madde yardımı hibe olarak Ordu Öğretim Programından, 6,3 milyon dolar ve- rilecektir. Amerikan Gelişme Fonu ile Export - Import Bankasından alı- nacak kredilerin yekünu henüz kat'i olarak belli olmamakla beraber, bu kredilerin yekünunun da 50 milyon doları bulacagınıtalımın etmek müm- kündür Hükümetin bu büyük yardımı ye- tersiz bulmasının sebebi, 8 Ağustos 1958 günü ilân edilen İstikrar Prog- ramı, çerçevesi içinde — Amerikâdan ve OECE Devletlerinden almış oldu- ğumuz kredilerin 1960 ortasında so- na ermesidir. Devalüasyona rağmen, ihracatımızın beklendiği gibi gelişe- memesi karşısında piyasada bugünkü aynı suali o zamanın Maliye Bakanı kaabildi. Fakat, mühim olan bu de- ; İsmail Rüştü Aksaldan sormuştu. — gildi. Mühim olan, 1958 de bu gaye- ((iiulî_unâu mplîıafaza âtmekl, bu ._sevl?_(e— Fakat iki devir bu bakımdan dahi ye varılmadığından, rakamlarla ve î 1 merlî an yardımıyla mümkün birbiriyle asla mukayese edilemezdi. olaylarla inkarı kaabil olamayacak olamayacaktır. Maliye Bakanı, müzakerelerin bu — Demek Ki D.P, iktisadi politikasında — de Olmaşının bellibaşlı sebeblerinden lnlıkuşgtlılıt.lunde hakikaten çok yorul- — Huyaffak olamamış ve dört yıl son- — biri işte budur. s TÜRKİYEYE AMERİKAN İKTİSADİ YARDIMI (Mılyon Dolar) Amerikan Hibe Kredi Karşılıklı Ayni Teknik Yardım Zirai Maddeler Yekün Mali Yılı iraj H ları ve EPU kotaları 1949 12 38.0 9.8 — — 49.0 1950 16.1 34 .9 79.0 — 22 . 132.2 1951 37.2 55.0 7.8 0.8 . 100.8 1952 58.8 11.2 — — 10 E 71.0 1953 55.0 — 11.8 2.1 68.9 1954 46.0 — 300 2.7 — 78.7 1955 55.0 20.0 — 255 0.6 26.6 127.7 1956 55.0 25.0 — 19.1 2) 15.1 116.4 1957 55.0 25.0 — 233 53 68.9 175:5 1958 70.0 10.0 — 250 4.5 52.0 161.5 1959 — 106.3 75.0 250 4.5 34.7 245.5 Yekün — 554.6 249.1 143.8 171.5 23.9 197.3 1071.2 AKİS, 23 ARALIK 1959