11 Nisan 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 33

SİNEMA Filmcilik Film ve propaganda Filmin adı çok masumdu, hemen hemen turistik bir fılm adım an- dırıyor: "Ferien auf Syl Sylt'te tatil". Üstelik 20 dakıkalık bir do- kümanterdi. Zaten turistik filmler gibi başlıyordu: Batı Almanyanın çıplaklar kampı ile meşhur olan bu küçük adasının manzaraları, filmin ilk sahnelerini doldurmaktaydı Ama gerek bu masum ada, gerek bu ilk sahnelere rağmen seyircinin — kendi kendine sorduğu şeyler vardı: Bu film komünistlerin idaresindeki Do- ğu Almanyada çevrilmişti, Doğu Al- manya durup dururken Batı Alman- yanın turızmı ile niye uğraşsındı? Sonra, "Ferien auf Sylt" bir dokü- manter serinin ilk filmiydi ve seri- nin adı, filmin adı kadar masum de- ğildi, "Arşivler konuşuyor" başlığı- nı taşıyordu. Seyircilerin merakı u- zun sürmedi. Filmin Sylt adasından manzaralar gösteren ilk sahnelerin- den sonra, adanın belediye başkanı- nın yaptığı bir toplantıya geçiliyor- du. Adanın belediye başkanı Herr Heinz Reinefarth'tı. Herr Reinefarth ise, Nazi Almanyasının en çok ma- dalya kazanan SS subaylarından bi- riydi. 'Ferien auf Sylt", adanın tasvi- rinden Herr Reinefarth'a geçince asıl maksadını da ortaya koyuyordu: Bir zamanlar Nazi Almanyasında mevkileri tutan kimselerin, — bugün de Batı Almanyada — ehemmiyetli mevkileri tuttuklarını ortaya koy— asen "Arşivler konuşuyor" berısı bunu ispat etmek için hazır- General Speidel, Hitler ile Yıl AKİS, 11 NİSAN 1959 lanmıştı. Doğrusu istenirse, "Ferien auf Sylt" bütün propagandacı husu- siyetine rağmen, Zzekice hazırlan- mıştı ve vesıkalara dayanıyordu. Ni- tekim filmin, Herr Reinefarth'ın ma- zisine, yani SS subayı olarak geçir- diği meslek hayatına ait kısım gös- teren sahnelerin hepsi, Nazilerin film arşivinden toplanmıştı. Propaganda silâhı olarak korkunç bir tesiri olan film, burada evvelce başka maksat- la bu işe Ön ayak olanlara karşı ge- ri tepen bir silah- haline geliyordu: Hitler zamanında Alman sineman bir an bile olsun belini doğrultama- mıştı ama, kameracılarının olarak iyi çalışmadığı soy— i. Anlaşılan, Hitlerin "bin saltanatı sırasında halkın e- i sağlamak için, üstün ırkın aşağı ırkları nasıl birer birer hâki- miyetleri altına aldığını göstermek üzere, kameracılar Nazi film arşivi- ne boyuna malzeme — toplamışlardı. Savaş sona erdiği vakit bu malze- menin hemen hepsi komünistlerin e- line geçmişti. Şimdi fırsat buldukça, b alzemeyi eski Nazilere — karşı bir silâh olarak kullanıyorlardı. Bu silâhın ne kadar kuvvetli ol- duğunu, "Ferien auf Sylfi "Holiday in Sylt" adıyla seyreden Ingılızler hemen anladılar. Bu masum görü- nüşlü, masum başlangıçlı film, bir- denbire şok tesiri yapan birkaç plân- la 1944 Varşova ayaklanmasına ge- çiyordu. Yıllarca Nazi istilâsı altın- da kalmış olan Varşova halkı, bu bo- yunduruktan kurtulmak içın bir ö- lüm kalım savaşına girdiği — vakit, Herr Reinefarth, emrindeki SS ve Gestapo kuvvetlerıyle ayaklanmaya merhametsizce bastırıyordu. Nâz General arşivinden alınan film parçaları, ka- dın, çocuk ve ihtiyarlara, büyük kıs- mı silâhsız olan halka karşı gürüşülen bu amansız hucumu butun dehşetiy- le ortaya koyuyorı oliday in Sylt" birkaç hafta ıçınde İngiliz si- nemalarının da İngiliz' televizyonu- nun da en çok tutulan filmlerinden biri olmuştu. Fakat film. az sonra televizyondan kaldırıldı İngiliz San- sür Heyeti de, filme vize — vermeği reddetti. Perdeden mahkemeye Geçen ay, "Arşivler — konuşuyor" serisinin ikinci filmi "Unterneh- men Teutonenschwert . Töton kılıcı harekâtı", Ingılterede "Operation Teutonic Sword" adıyla ortaya sı- kınca işler büsbütün çatallaştı. Bu sefer, hücumun hedefi. Batı Alman- yanın küçük- bir adasının belediye başkanı değil, Hitlerin gözde gene- rallerinden Hans Speidel'di. Mühim bir nokta daha vardı: Hans Speidel bugün NATO'nun Avrupadaki ka- ra kuvvetleri kumandanıydı. "Töton kılıcı harekâtı" da yine Doğu Almanyadaki DEFA şırketı— nin- aktüalite ve dokümanter stüd- yoları tarafından Nazi film arşivle- rine dayanılarak hazırlanmıştı. An- nelie ve Andrew Thorndike çifti, ilk filmde olduğu gibi, bir eski Nâzinin Hitler zamanındaki fa- aliyetleriyle bugünkü faalıyetlerini, azi arşivlerine dayanarak orta koyuyorlardı. Speidel'in yalnız Fran— sanın işgalinde ve Rus oynadığı Trol değil, fakat karanlık bir şekilde. Fransadaki Alman büyükelçiliğinin askeri ataşeliğini yaptığı sırada Yu- goslav Kralı Aleksandrın Marsilya- da öldürülmesi işine — karışması da anlatılıyordu. İngiliz Sansür Heyeti, gibi "Töton kılıcı "Sylt'te ta- til" harekâtı"na Speidel müttefikleriyle Yıl : 1958