4 Nisan 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 30

M U Sİ Plâklar Stereofonik Evın içine konser salonunun ger- çekliğini — getirmek için yapılan teknik çalışmalarda yeni bir merha- le daha aşılmış ve -endüstri engelle- ri bertaraf edildikten sonra- stereo- fonik ses sistemi plâklara da tatbik edilmiş olarak Amerikada piyasaya sürülmüştür. Bundan önce stereo an- cak manyetik şerit üstündeydi. Fa- kat bu sistemin plâklara da tatbiki- ni, stereoya göre hazırlanmış plâk- ların satışa çıkarılmasının hafta, bi- lemediniz ay meselesi olduğu geçen yıl bu samanlar biliniyordu. Nitekim geçen yaz başında birkaç firma, san- ki bir üst makamdan emir almış gi- bi birdenbire stereo plâkları piyasa- ya südüler. Buna diğer firmalar da . Artık bugün Amerikada he- men hemen bütün firmalar normal uzunçaları plâklar yanında, — stereo uzunçalan plâklar da imal etmekte- dirler. Tabii, plâk dinleme malzeme- si -iğne, pikap başı, — amplifikatör, hoparlör v.s.. imal eden firmalar da, elektronik uzmanlarının yıllardır sü- regelen çalışmaları sonunda hazırla- mış oldukları, fakat ticaret ve en- düstriyle alâkalı sebepler yüzünden henüz piyasaya sürmedikleri stereo malzemesini hemen seri halinde i- mal etmiye ve satışa çıkarmıya baş- ladılar. Stereonun, şimdiye kadar alışar geldiğimiz dınleyışten farkı, sesin i- ki kanaldan -hazan üç, dort kanal- dan- gelmesidir. Stereo sesi bugüne kadar yurdumuzda ancak birkaç ke- re sinemaskop filmlerde dinledik. Si- nemaskop filmlerin uzerınde bir ta- ne eğil, dört tane ses şeridi vardır. — Gelgelelim başlıca şehir- lerimizdeki sinemalardan hiç bi- ri bu filmlerin sesini stereo esasları- na göre vermemekte, eski usulde tek kanaldan — duyurtmaktadır. —Ancak bir iki sinema -o da pek kısa süre- lerle- stereo denemesi yapmış ve sonra "kim uğraşır?" diye eski usu- le dönmüştür. 78 devir olsun, uzunçalan olsun, normal plâklarda ses, — yivlerin 1kı yanına, tek kanal üzerine kaydedil- miştir. Stereo plaklardaysa ses ka- nalı bir değil, ikidir. Birden — fazla mikrofon kullanma ve herbir mik- fi <«veya mikrofonlar me tekniğiyle bir orkestranın mese lâ yaylı çalgıları bir kanala, nefesh çalgıları İkinci bir kanala kaydedı— lebilir. Stereo plakların iki ayrı ses kanalından herbirinde de orkestranın ayrı çalgı grupları — bulunmaktadır. Tabii, çalgıları ayrı «anallara dağıt- manın verdiği imkânlar — hudutsuz- dur. Stereo bir plâğın ayrı iki ses kanalını, kaydediliş esaslar ına Uy- gun olarak dinleyebilmek için iki ta- u ne ayrı veriş yoluna ihtiyaç vardır. Yani, iki kanalın sesini ayırarak a- labılen özel bir iğne, iki ayrı ses hücresi taşıyan pikap başlığı, bun- lardan çıkan sinyalleri götürmek i- çin iki ayrı kordon, nihayet iki amp- lıf'ıkator ve iki hoparlor Boyle bir dinmektedir. Yani konserde, bir sen- fonik orkestrayı dinlerken nasıl ke- manların sesi soldan, ontrabasların sesi sağdan geliyorsa. bir plâkta da aynı netice elde edılebıl— mektedir Gören kulak B öylece stereo dinleyicisi, plâktaki seslerin hangi yönlerden geldiği- ni, çalgıların nerelerde bulunduğunu sezebilmektedir Solo piyano ve diğer solo çalgı icraları, stereoya yorlar. Bunlarda ses, tek bir kaynaktan geldigi için, nor- mal monofonik plâklar ihtiyacı da- ha iyi karşılamaktadır. Herhalde stereo bir solo piyano plâğında, pi- yanistin sol elinin bir hoparlörden, sağ elinin başka bir hoparlörden du- yulması anormal bir şeydir. Bunun- la beraber bazı stereo plâklarda, tek- nisyenlerin düşüncesizliği, yahut stereo imkânlarını son sınırına ka- dar kullanma hevesi yüzünden, bu gibi saçmalıklar olmakta, meselâ bir man konsertosu plâğında solist ha- zan bir hoparlörden, bazan ötekin- den duyulmakta ve dinleyiciyi "ke- mencı acaba çalarken sahnede bir baştan bir başa dolaşıyor mu?" di- ye düşündürmektedir Fakat, refakatsiz solo dışında, stereonun büyük — faydalar sağladığı, hattâ eş seslerde — zaruri olduğu muhakkaktır. Meselâ iki pi- yano icraları plâklarda daima, iki piyanonun sesinin birbirine — karış- ması neticesini verir ve dinleyici tek bir piyano çalıyormuş intibaı içinde plâğı dinler. İki piyano icralarının konser salonunda, görerek dinlendi- ği zaman yaptığı büyük tesir, plâk- ta kaybolur. Stereo bu mahzuru gi- dermiş, piyanolardan birini bir ka- nala, öbürünü de ötekine vererek te- siri elde etmiştir. Bach'ın iki keman konsertosu, Brahms'ın keman ve vi- yolonsel konsertosu gibi çift solo çal- gı çalgılar erin -Bartok'un Yaylı — Çalgıla Celesta için Musikisi gibi- — stereo plâk üstünde uygun bir vasat bula- şüphesizdir. Bunlardan baş- a bilhassa opera, dinleyicinin, de- ğişik kaynaklardan gelen sesler sa- esinde, sahneyi ve oyuncuların yer- lerini, sahnedeki hareketlerini — gö- zünde canlandırabilmesi bakımından, stereoya mükemmel bir malzeme o- labilmektedir. Çift kanallı bir stereo — cihazda normal uzunçalan plâklardan da, ka- nal ayırması sayesinde çok daha iyi netice alınabilmektedir. Stereo plâk- lar, normal plâkları çalan cihazlar- da da çahnabilmekte fakat yalnız tek kanal sesi alınabilmektedir. Bu- gün hemen hemen bütün firmalar, bir plâğı hem normal, reofonik olarak — piyasaya maktadır. Stereo plâklar, monofonik uzunçalan plâklardan bir dolar da- ha pahalıdır. Bir stereo cihaz Neredeyse kulaklarımızla göreceğiz!.