14 Şubat 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 13

gayreti Devlet Demiryolları idaresi ve Ulaştırma Bakanlığı ileri gelenle- rinin rahatını, huzurunu kaçırmakta- dır. Atı alan Usküdar sırtlarını aştığı için mesele ilgililerin uykusunu kaçı- ran bir dert haline gelmiştir. Üstelik Butçe müzakereleri sırasında hâdise- n bütün teferruatı ile muhalif mil- letvekıllerı tarafından ortaya dökül- mesi ihtimali, duyulan huzursuzluğu tahammül edilmez bir hale getir- mektedir. Mesele, lokomotiflerin di- Zelleştirilmesi gayesiyle bir Ameri- kan firmasıyla anlaşma imzalanma- sından ve bu firmanın kendisine gös- terilen müstesna — kolaylıklara rağ- men taahhütlerini bir ' türlü yerine getirmemesinden — çıkmaktadır. As- lına bakılırsa, hataların ilki ve en büyüğü 40 milyon dolarlık bir işin bu firmaya Verılmesıyle yapılmıştır. anın meşhur eğlence ve sayfîye şehirlerinde'pek çok rast- lanan, hiç bir hanedana mensup ol- mayan vurguncu sahte prensler gibi şatafatlı bir isim. taşımaktadır: namerican İnvestment... Demiryolla- TI idaresi ihtimal bu ismin cazibe- , hiç denecek kadar az sermaye- lı Ve üstelik Amerikada hiç bir fab- rika veya sanayi müessesesini tem- sil etmeyen Panamerican İInvest- ment şirketiyle 40 milyon dolara 90 dizel lokomotifin satın alınması mev- zuunda bir mukavele imzalamakta tereddüt etmemiştir. Tereddüt etmek söyle dursun, şirkete eşi menendi gö- rülmemiş kolaylıklar gösterilmiştir. Meselâ, bu gibi muamelelerde alın- ması ade olan ve taahhüt yerine getirilmediği takdirde — uğranılacak zararı karşılamağa yarıyan teminat akcesinin Panamerican İInvestment firmasından — alınmasına lüzum gö- rülmemiştir. Üstelik şirket, teslim müddetini geciktirdiği takdirde hak- kında hiç bir muamelenin yapılma- masını temin edecek şartlar muka- veleye konulmuştur. Bir ihtilâf vu- kuunda keyfiyetin Amerikan mahke- melerinde tetkiki ve bir karara bağ- lanması da kabul olunmuştur. Şir- ketin lokomotif ve malzemeyi idare- ye Amerikan limanlarında teslim etmesi ve bunların gerek- nakil mas rafları, gerek vaktinde — nakledilme- mesinden doğacak mesuliyet ve Za- rarların idareye ait olması hükmü de mukavelede yer almıştır. Bütün bun- lar yetmiyormuş gibi, mevcut usul ve teamüller hilâfına, yekü u 400 bin lira tutan. mukavele ha arç ve pul esmam Deylet Demiryolları tarafın— dan ödenmiştir. Ödeme. 9 Aralık 1956 tarihinde imza edi- n bu mukaveleye göre. Demir- yolları idaresi şirkete peşin olarak üç ayda ve üç taksitte 3 milyon do- lar vermiştir. Bundan başka Demir- yolları idaresi şirkete, Türk liman- larında vapurlara tahmili ve Ameri- kada gösterilecek herhangi bir lima- na nakli ve bu limanlarda vagonla- ra yuklenme masraflarını da üzeri- ne alarak üç sene zarfında, en iyi AKİS , 14 ŞUBAT 1959 Yeni dizel lokomotifi Beşin biri!.. vasıfta 3 milyon dolarlık krom ver- meyi de kabul etmiştir. 90 dizel 1o- komotifinin bedellerinin de üç mil- yon doların peşin olarak verilmesin- "9 ay sonra başlamak ve üç ay- da bır odenmek suretiyle, yüzde ,5 fa- izle ve 1 milyon 300 bin dolarlık tak- şitlerle tedıyesı kararlaştırılmıştır. Buna mukabil şirket. 3 milyon dola-. rın tediyesinden üç ay sonra 3,1957 yılı sonuna kadar da 14 dizel loko- motifini teslim etmeyi taahhüt et- miştir. Ama gelin görün ki, meşhur Panamerican Investment' şirketi şim- diye kadar ancak 5 lokomotif teslim edebılmış ve Demiryolu idaresi bu durum' karşısında -mukavelenin hü- tarafından — kıskıvrak bağ- landığı için tevekkülle — boynunu bükmekten başka hiç, bir şey yapa- mamıştır. — Arif Demirer hakikate Hayalden YURTTA OLUP BİTENLER Selvi boylu limitler... ugüne kadar 80 lokomotif teslim etmesi gerekirken o lokomotif- le iktifa eden meşhur Amerikan şir- ketiyle 90 dizel lokomotifi alınması hakkında bir mukavele imzalanması, o günlerde büyük — bir muvaffakiyet olarak ilân edilmiş ve çok.nikbin he- saplar. Ulaştırma Bakanı Arif Demi- rer için, müsait bir zemin teşkil et- miştir. Meselâ mukavelenin im- zalandığı 29 Aralık 1956 günü A- nadolu Ajansına bir beyanat vererek demiştir ki: "Bu mukavele ile demir- yollarımız sadece General Electric fırmasından dizel lokomotıflerı al— akla kalmamakta, ayni zam 90 makinalik tam bir dızel mesini 2000 kilometrelik bir kısmi uzerınde kurmaktadır. ryollarımız 90 dizel elektrık makanasıyla birlikte bunla- rın yekdiğerlerini bu makinalarin bakım ve tamirlerine muktezi tesis- leri, barınmaları için depo teşkilâtı- nı, buralara giriş yollarını, iki sene- lik yakıt stokunu ve bunları depola- ma> telislerini, bu işletmede — vazife alacak mütehassıs personelin, yetiş- tirilmesini temin etmiş bulunmakta- dır." Ama geçen iki yıl, Ulaştırma Ba- kam. Arif Demirerin ne kadar alda- tılmış olduğunu göstermeğe vetmiş ve bir göz kamaştırıcı mukavelenin tahakkuk eden tek kısmı 5 adetçik, dizel Jlokomotifinin gelmesi ölmüş- tür. Maamafih bu parlak anlaşma karşısında gözleri kamaşan sâdece Demiryolları idaresi ve Arif Demirer olmamıştır. 1957 Bütçe Encümeni raporunda da şu ibare yer almıştır: "bakliyatın kesafet peyda ettiği merkezler arasında dizel 1ş1etılmesın1 temin etmek maksadıyla 90 adet di- zel-elektrik lokomotifinin alınması tahakkuk ettirilmiş olup bunların 1957- den itibaren peyderpey servise konulacağı anlaşılmıştır Aradan bir.sene daha geçmesine ve beklenen dizel lokomotiflerinin gelmemesine rağmen nikbinlik -va- kıalarla ters orantılı olarak- artmış ve.1958 Bütçe Encümeniraporunda da şu sözler yer almıştır: "Dizelli 1o0- komotifler istasyonlarda şimdilik ma. nevralarda çalıştırılmakta ise de ço yakında seferlere de — başlıyacaktır. Bugünkü safhada 8 bin ton motorin sarfedilmektedir. Bu programın bi- rinci kademesi olan 90 ünitelik dizel isletmesi — safhasında bu sarfiyat 35 bin tona yükselecektir ki. bu da 163 buhar lokomotifi ye 3 1 5 , bin 'ton kö- mürün tasarrufunu temin etmiş ola- caktır." Kurulan hayaller ne olursa olsun, resmi beyânlarda ne derece parlak ümit tabloları çizilirse çizilsin hem harice para kaptırmak, hem de za- ruret duyulan bir * Işletmenin kurul- masını yıllarca geriye bırakmak su- retiyle katmerli zararımıza sebep Panamerican Investment macerası- nın akıbeti, B. M. M. de tâyin edile- cektir. 13