10 Aralık 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 11

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA Maliye Gelmeyen bütçe izde mail yıl 1 martta başlar. Bütçe tasarısı en son şeklini al- mış olarak 1 marttan tam üç ay ev- vel Büyük Millet Meclisine teslim e- dilmek gerekir. Bu, bir anayasa hük- mü icabıdır. Meclis 1 aralıktan bağ- lıyarak 1 marta kadar üç ay, evvelâ komisyon ve sonra umumi heyet ha- linde bütçe üzerinde çalışır ve bu müddet sona ermeden bütçeyi, bizde- ki teamüle göre söyleyelim, kabul e- der. Bilindiği gibi bütçeyi — Hükümet hazırlar, Meclis tasdik ve red, tasdik halinde tatbikatı sırasında ve tatbi- kinden sonra çeşitli suretlerde kont- rol e Devletın gelır butçesını, bazı hu- suslarda Güm ekel Bakanlı- ğının da yardımıyla. Maliye Bakan- lığı hazırlar. Devletin gider bütçesi ise evvelâ ayrı ayrı masrafçı bakan- lıklar ve daireler tarafından — kendi gider bütçeleri hazırlanmak ve son- a bu ayrı ayrı gider — bütçelerinin Malıye Bakanlığında toplanıp bunla- a Maliye Bakanlığının kendi gider butçesı de eklenmek ve üzerinde ge- rekli işlemler yapılmak suretiyle hazırlanır. Devlet masrafları ile ge- lirlerini muvazene haline getirmek veya getirmiye çalışmak Maliye Ba- kam ile Bakanlığının Ödevidir. Büt- çe tasarısı Maliye Bakanlığında üze- rinde mümkün olan nisbette çalış- - malar yapıldıktan sonra — Bakanlar Kuruluna gelir; burada da son bir de- fa daha gözden geçirilerek Meclise teslim edilir. Meclis Başkanlığı büt- çe tasarısını ilgili komisyonlar ara- sında dağıtır; böylece bütçe üzerinde Meclis çalışmaları başlamış olur. Şu satırlar yazıldığı sırada henüz umumi efkâra 1 1 bütçe tasa- rısının Meclise teslim edildiğine dair bir bilgi verilmemişti. Hemen işaret edelim ki bu yazı 1 aralık tarihinden çok sonra kaleme alınmıştır. Bütçe tasarısı Meclise 1 Aralıkta teslim edilmediğine göre bu açık bir anayasa ihlâli demek olup, her halde sabık hükümetin mes'uliyetini müna- kaşa mevzuu haline getiren ve ken- disinden hesabı sorulmak icap eden bir mesele teşkil eder. Bu noktanın Meclisin hassasiyetle üzerinde dur- ması gereken bir mesele — olduğunu zannediyoruz. Tasarının Meclise ge- reken tarihte sevkedılememesı cut olamıyacağına da kaniiz. Son ha- diseler ve hukumetın gurupça devril- mesi buna mani olan bir mücbir se- bep veya beklenmedık hal gibi telâk- ki ve tefsir edilemez, edilememeli- dir. "Hükümet etmek i ileriyi — gör- mek" şeklinde tarıf edılebıldıgıne gö- re, sabık hüküm i gün sonra neler olabılecegını kestiremiyecek kadar siyasi basiretten nasipsiz ol- maması gerekirdi. Görülüyor ki or- tada açık bir ihlâl ve hesabı sorul- AKİS, 10 ARALIK, 1955 mak ve verilmek icap eden bir mese- le vardır Tasarı böyle bir ihmal ve ihlâlle bir defa Meclise verilmeyince yeni kabine kuruluncaya kadar bekletile- cektir. Burada bize göre çok önemli olan bir noktaya dikkati çekmek is- teriz. Bir kaç zamandanberi bütçe hazırlıkları sırasında Meclisle Hükü- met arasında normal sayılması zor olan bir münasebet tarzı teessüs et- mek temayülü mevcuttur. Hükümet tasarıyı üzerinde daha çalışmak ge- reken bir şekilde şeklen Meclise ve- rıyor, verdikten hemen sonra da ge- e alıyor ve üzerinde işlemiye de- vam edıyor. Bu durum Meclisin büt- çe üzerindeki tetkik ve kontrol müd- detini azalttığı ve binnetice az çok olup bittiye getirilmesine sebep ol- Hasan Polatkan Bütçeyi yapan duğu gibi, masrafcı bakanlıklarla Maliye Bakanlığının da işlerini tam ciddiyet ve titizlikle yürütmek alış- kanlıklarını yıldan yıla kaybetmeleri- ne sebep oluyor. Büyük Millet Mecli- sinin bu nokta üzerinde de dikkatle durması gerekir zannedıyoruz Eski hükümetin mirası M eclise teslim edilecek tasarının e- sasları eski hükümet tarafından hazırlanmıştır. Mecliste müdafaası ise yeni bir hükümete vazife olmakta- dır. Son günlere gelinceye kadar sa- bık hükümette ve bilhassa Demokrat Partinin değişemiyen başbakanında müşahede edilen zihniyet göz önün- de tutulacak ve ayni zamanda 1956 yılı bütçesi için şimdiye kadar duyu- lan gayri resmi malümat dikkate alı- nacak olursa, yeni kadronun ve onun Maliye Bakanının yeni bütçeyi nasıl benimseyip savunabılecegı cevaplan- dırılması bize göre ço müşkül bir ualdir. Mesela geçen yılın (1955 yı- lı butçesını kastediyoruz) bütçesi i- çin Maliye Bakanlığında en son im- kânlar da zorlanarak 2,5 milyon ci- varında baglanmak karaları verilir- ken, Başbakan bir nutkunda 1955 butçesının 3 milyar lira olacagım İ- lân edivermiş ti. Bunun üzerine de Maliye Bakanının istifa ettiği şayia- ları tedavule çıkmıştı. Bu yıl bütçe- sinin 3,5 milyar lira cıvarınd oldu ğu dolaşan söylentiler arasındadır. Bu Trakam, içinde bulunduğumuz şartlar muvacehesinde inanılması çok zor olan bir rakamdır. Zira İs- tanbul hadiseleri yuzunden önümüz- deki yıldan ıtıbaren vergi gelirlerin- de önemli miktarlarda — azalmalar beklenmelidir. Bundan başka en son neşredilen milli gelir — rakamlarına bakılacak olursa bu bakımdan da du- rum hiç parlak değildir. Milh geliri- miz 1953 ten bu yana bir azalış sey- rine girmiş vaziyettedir. Bu ise bir bakıma devletin milli gelirden harca- ma payının azalması demektir. Bu- rada faraziyemiz, her şeyin olduğu gibi devam edeceğini esas alıyor. E- ğer için de bulunduğumuz yılda oldu- ğu gibi gelecek yılda da zamlara bel bağlamıyorsa bu bir hayal-i muhal- den ibaret olmalıdır. Hayat pahalılı- ğının halâ inkârının mümkün olaca- ğı, halkın pahalılığa hâlâ mukavemet edebileceğini duşunmek hafiflik olur. Bir Devlet, ükümet realitelere bu kadar kapalı gözle bakmamalı- dır. Zaten biz bunun geçmiş olduğu- nu artık zannediyoruz. Yalnız bir ih- timal münakaşası yıllardan beri ya- pılan ve büyük bir adaletsizlik halin- de ortada duran zirai gelire cesarette el atılabilirse, bu, çeşıtlı bakımlardan İyi neticeler verebilir . ve hükümete muhtaç oldugu munzam gelirlerin de bir kısmını temin edebilir. Gelirlerin gideri Gelır bakımından önümüzdeki büt- çenin kaderi kısaca bu iken, gi- der bakımından ne gibi hususıyetlerı vardır ? Burada sadece bir iki nokta- ya işaret etmekle — yetinelim. Me- murlara iki maaş fazla ikramiye ve- rilmesi, daha evvelki sayılarımızdan birinde de belirtiğimiz gıbı, bütçeye azımsanmıyaca m bir yük tahmil etmiştir. Bunun gıhı devlet dairelerile iktisadi devlet teşekkül- lennde çalışan ışçılere bir maaş tu- rındaki ikramiyeler de e çenın yükünü artırmaktadır çenin gider bölümüne dair tedavülde bulunan şayialara inanılacak olursa sabık hükümet yatırımlara ayni ve hatta artan bir sür'atle devam et- mek kararında imişmiş. Realitelere biraz bakmasını bilen ve bir nebze iktisadi kültürü olan, böyle bir söze yahut karara sadece acı acı güler. Memleketin bu günkü —haliyle, bu günkü dış borçlar karşısında başka bir şey yapmanın imkânı yoktur. 11