1 Ocak 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 18

Dahilde kömür hayzasının cn büyük mMmuşterisi devlettir. Devletin demir- yolları ve vapurları, fabrikmnları için kümür mübayaaâtı, 300 bim ftonu bulmaktadır. Şirketlerin ihracat yüzünden zarar elmemelerini temin için devlet te kömür ihtiyacını yüksek dahili fiyatlarla kapatmak mecburiye- tinde kalıyor. Yüksek kömür fiyalı yüksek enerji fiyatı demektir Yüksek enerji fiyatı ise sanayide yüksek malivet fiyanda, münakalütlia. yük sek navlun, yüksek ışık vye ısınma fiyatı, kısncu umumi yaşayışta hayat pa- halılığı demektir. Bügün kömür havzamızın talihine hükim bulunun Şir ketler, küömür Çiyatlarını ucuzlatmayı değil; devletin himavesini arttırma- gı düşünüyorlar. İhracat için pirim verilmesi, 7a bire İndir binin büsbütün kaldırılması, mevaddı İnfilâkiye fivatlarının daha ziyade indirilmesi gibi taleplerde bulunuyorlur. Halbuki vukarda maliyet fiyatlarının mukayeseli tatkikini yaparken kömtür havzamızdaki işletme metotlarının ve organlısvon şeklinin çok iptidmi ve geri olduğunu gürdük. Bu vaziyet dahilinde daha fazla bir himaye şöyle dursun, mevcut himayeler bile bu geriliğin ve iplidailiğin himayesinden başka birşey ifade etmemektedir ı rüusunmmuü nis- Devlet himayesinin ne derecelere kadar gittiğini gavet dikkate şayan bir misalle dahâ tebarüz ettirelim: Ereğli şirketinin işletlme hakkı ruhsal tezkerelerinec duyunmukladır. Eskiden devlet malı olan (Evkafı gayri sahlha) üzerinde kömür bulan (Kö- mürkeşan)lara istismar hakkı ruhsat tezkerelerile verilirmişs. Büu ruhsat tezkerelerinde iştihsalâtın 94 60 ımnm maliyet fiyatı üzerinden devlete satıl ması şart koşulmuştur. Bu itibarla devlel bugün bile dilerse, Ereğli şirketinin istihsalâtından €©& GÜ şımı maliyet fiyatı üzerinden satin almağa, yani aşağı yukarı bütün kö- mür ihtiyacını azami ? lira üzerinden kapatmağza salâhivettardır. Ve bu muümele devlete her sene asgari 900 bin liralık bir tasarruf Lemin edebilir. Halbuki devlet yaptığı bütün fedakârlıklara ilâveten bu hakkını da Ereğli şirketine halhşedegelmiştir. Buna rağmen kümür havzalarımızda (rasyanel bir kömür iktısadiyatı) kur mak yolunda kuvvetli bir kimilmanış yoktur Kömür havzasımda halledilmesi lâzmmgelen me- seleler : 1 — Kömür havzasında amele meselesi bülün mütahassisların ve müşahit- lerin ittifakla söylediklerine güre âcilen halledilmesi Jâzımgelen bir mesele- dir. Yalnız millet sıhhati ve nüfus meselesi bakımından değil, doğrudun doğruya kömür iktısadiyatınımn rasyonellestirilmesi bakımından da zaruri- dir 1930 sanayi kongresine verilen rapordan şu cümleleri okuyalım: (Sahife:434) «rek mahdut bir iki köyden sarfınazar madencilği kendine san'at edinmiş daimi amelemix yoktur. Yerli amele umumiyetle her onbeş günde bir deği- şir. Ve muştar kalmadıkça, ocaklara avdel etmezler., Buruda büyük bir ümil amelenin ocaklarda sureli kuxyyüşüdür. Bunlar ekseriyetle köylerinden ge- tirdikleri mısır ununu bir saç parçası üzerinde pişirip yerler, Ekseriya kü- tıkları bulunmaz. Yattıkları verler ve şeraiti sıhhiyeleri matlüba muvnfık 18 —e ee öğa aa M K G Gi e'