1 Mayıs 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 6

Plan nedir? Plan, bir direktif ( yani cemiyetin gidişine hariçten ve şeraite rağmen bir müdahale ediş ) midir, yoksa bir önveden gürüş (yani cemiyet kuvvetlerinin İnkişaf merhalelerinin eyvelden müşahede ve tespiti) midir ? Bu bir davâdır ki, “planlı bir cemiyet nizamı, nı, bizzat bir ihtilâl içinde tahakkuk ettirmek tecrübesine girişen bugünkü Rusyada fikir münakaşalarının en baş mevzuunu teşkil eder. Bu dava bir bakışta basll gibi görünür. Filvaki sade klâsik mantık kaidelerine göre de%il. hattâ en son, en materyalist bir determinizim için bile yukarıdaki manasile direktif, yani hariçten ve şeraite rağmen cemiyetin gidişine müdahale ediş, gayri kabili idraktir, denilebilir. Bir bakışta böyle bir müda- hale, bizzat cemiyetin “kanun,, larile taaruz eder gibi görü- nür. Kanun, hâdiseyi veren ve neticeyi yaratan sebeplerin, şartların Ve unsurların biriblrine öyle bir zincirlenmesidir ki, bu şartlara ve sebeplere onların zıddına bir müdahale ediş, Bize bizzat cemiyette “kanuniyet, lerin nafy ve iakâr edilişi, hissini vermektedir. Fakat bu kaideler, bu mefhumlar, deter- : j minizimin, hattâ tarihi materyalizmin o bütün fetişleştirilmiş ı katgorileri, şimdi, kendi istihraç edildikleri cemiyetten gayri | bir cemiyet nizamını mütaleaya tatbikk olundukları zaman acaba ne dereceye kadar doğrudurlar? Alıştığımız cemiyet hâdiselerini müşahede ederken bütün te- | fekkür seyrimizde hükümlerimize rehber olan ve bizi tatmin | eden kaideler, yeni hayat mefhumları karşısında, sakın birer mugalâta kalmasın? Mevzua devam edelim: Filvaki meselâ harp sonu edebiyatına “Plan,, mefhumunu ve- ren yeni Rusyada da bazı âlimler,planlı bir inkişaf seyri takip eden yeni rus cemiyetinin de, kendine has bir “kuvvetler muvazehesi,, ve bu itibarla bir (spesifik kanuniyeti ) bulun- duğunu, binaenaleyh “plan, denilen şeyin, her şeyden evvel bu kuvvetler muyazenesinin, rus cemiyetlain spesifik kanu- İit beyannamesine kadar hiirün hukuk ve siyaset kakdelerinin illâs ettiğini lddin eden bu plaacılar, kendi aralarında muhteif zümrelere ayrılmış'ardır. -Dulha ziyade münakkir vaziyedinde kalan ve dahı hissi mebdelerden — hareket bu y sareyYAan YEERRİ U Na ; VA cereyanın, hugünkü — Aarupa cemlyerindek| derin bir ıstırabı ilade ctmekle ş"", beraber, © cemiyetin maddi Lünyesinden gelen ve ona uygan olan reel bir ıt, kütle hareketini temsil etmediği de aşikârdır. ıf :