1 Mayıs 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 22

f | | ı, j | İ Mi —zar yince, istihsal seyrinin yalnız el vasıtasile cereyan eltiği anla- şılmamalıdır. Meselâ bir sermayedar organizatörün bir çatı altında topladığı el işçilerile tek bir atelyede çırağı ile çalı- şan bir usta arasında, yine dükkânında küçük bir makinesi olan bir usta ile evindeki trikotaj makinesile tüccara çalışan bir elişçisi arasında hem iktisadi kademe hem sislem itibarile farklar vardır. Rusların “ remeslo ,, Almanların “ Handwerk , dedikleri el sanayüi, tüccarın tavassutu olmadan doğrudan doğruya müstehlike iş yapan küçük istihsaldir. İstihsale işti- rak eden ferite organizatörlük ve müstahsillik vasıfları diffe- ransiye olmamıştır. Ankara yerli mallar sergisine gelen doku- macılardan misal alalım: Meselâ Boldanlı dokumacı Cemal efendi, bir elişçisidir. Mutavassıta lüzum görmeden müstehlik- le doğrudan doğruya temasa gelir. Kasaba müstehliki müşte- risidir. Zengin olduğu için sergilere de iştirak edebiliyor. Fakat Cemal efendinin yanındaki pavyonda mallarını teşhir eden Boldanlı Asım efendi, bir müstahsil değildir. Boldanda- ki el dokumacılarına sipariş veren ve bu dokumaları Diyar- bekire kadar götürüp satan bir mutavassıttır. ÂAsım efendinin sipariş verdiği dokumacılar müstehlike değil siparişçi mutavas- sıla çalışan ev işçileridir. Binaenaleyh Cemal efendi cinsindan dakumacılarla bunlar arasında bir içtimat bünye farkı vardır. Birinciler, satış piyasasile kendileri Lemasa gelirler, İstihsal ve ticaret fonksiyonları ayrılmamıştır. İkinciler, mutavassıt tüccar vasıtasile piyasadan tecrit edilmiştir. İstihsal fonksiyonu müstah- sılda kalmış, ticaret fonksiyonu mutavassıt tüccara intikal etmiş- tir. Cemal ve Asım efendilerin dediğine nazaran mutavassıtlar da ekseriyetle dokumacılardandır. İçlerinden zengince olanlar tedricen istihsalden ayrılmışlar, satış işinde spesyalize ol- muşlardır. Kadıköy dokumacılarının aşağı yukarı hepsi mutavassıta çalışan ev işçileridir. Bunlar arasında 1. - fabi, 2. - serbesf olmak üzere iki tipe tesadüf olunur. 1.— Tabi dokumattlarda ayrıca a. - safış, 8: - parça üzerinden tabi iki kısma ayrılıyorlar. a. — Satış üzerinden tabi dokumacılar, dokumalarını daima temas etmekle oldukları tüccara satlınak mecburiyetinde olan- lardır. Bu tarzda, müstahsille tüccar Aarasında zahiri bir serbesl anlaşma vardır. Fakat hakikati halde müstahsıl tücca- 22