2 Mart 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 20

İKTİSADİ VE MALİ Yatırımlar Yanlış hesap Bağdattan... Gnç mühendis, Amerikalı müşavi- rin kapısını vurup içeri girdikten sonra elinde tuttuğu grafik kâğıdı- nın uzerındekı şekli kendisine gös- terdi ve Ameri- kalı pıposundan birkaç nefes çe nlar ardından şekli şöy- le bır suzerek dişlerinin arasından "Excellent! Very fıne indeed!.. - Fev- kalâde, hakikaten fevkalâde!" dedi. Mühendis memnun olacağı yerde şa- şırdı. Teşekkür edip, adetâ sendeleye- rek çıktı. Bir gün evvel de, aynı A- merikalıya çizdiği ilk graf'ıği göster- mişti ! Very good! — Ohh! Çok iyi!" cevabını almıştı Aldığı bu ce- Büyük mıkyasta tesıslerın 1nşasına girişilmesi 1950 d evvel de düşü nülmüş, memlekette yeni yeni ele a- lınmakta olan bu çaptaki etüdleri tedvir edecek resmi veya hususi tek- nik bürolar bulunmadığı için yaban- cı müşavirlere müracaat olunması karar]aştırı]mıştı Nitekim Gediz ile Menderesin ve Sakarya neh- rinin etüdlerini hazırlayan Amerikan şirketleribu sıralarda işe başlamış- Devâsâ yatırımların başlangıcında hakikatler, işin içinde olanlar m lara bir geçilsin de.. kimdi. sıl olsa geliyordu ya! Para dış yardım faslından na- Ama bir gün SAHADA nik potansiyeli parayla -hem de mil- yonlarca dolara- hariçten getirmek icabetmişti. Her ihalenin yanısıra işin bedelinin yüzde onunu, hattâ onbeşi- ni bulan müşavirlik ücreti ödenmesi normal sayılıyordu. Filhakika şimdi- ye kadar yalnız devâsâ barajların ve elektrifikasyon işlerinin tatbikatında yirmiye yakın ecnebi müşavir mü- hendislik firması Türkiyede iş sahası bulmuştu. Bu firmaların herbırıne ödenen pa- a dö ğişiyordu. Böylelikle için yabancı müşavirlere ödenen d viz karşılığı para 200 milyon İirayı bulmuştu. Üstelik, bu firmalardan — aldıkları Davul kimin boynunda, vaba rağmen tatmin olmayan genç mühendis araştırmalarını 11erlet miş ve ılk şekl n tam tersi yeni bir şekil Işte muhendısın şaşkınlıgı Acaba yap- pla hangisi - doğruydu? Aslında muşavırın vazıfesı bu husus- ta yol göstermek değil miydi? Genç mühendis omuz silkti. Bu ne- viden muhavereler çalıştığı — devlet dairesinde —"umur-u âdiye" den ol- muştu. Yabancı müşavirler meselesi tidarın medarı iftiharı büyük yatı- rımları, devasa barajları, fabrika- ları, limanları kimlerin inşa ettiği az temas edilen bir konudur. Hele bun- ların teknik mesuliyetini — kimlerin yüklendiğinden nutuklarda bahis bile edilmez. 20 Sarıyar barajından bir görünüş tokmak — kimin cereyan vermeğe elektrik fiyatlarının, ıddıa edi ldı i, gıbı, "devâsâ barajlar" başladıklarında oyl aşında eski yı çıktıgı goruldu Diğer yatırım saha- ento ve şeker fabrikala- rında da durum aynıydı. İşin içinde olanlar hariç, herkes, İktidarın ba- şındakıler bıle şaşıp kaldılar Halbukı ne ş hesap Bagdattan doner atasozu şımdıye kadar hiç boş çıkmamıştı ki... Yağma Hasanın böreği Basit olan hakikat şuydu: D.P. ik- tidarı şatafatlı işlere girişirken memleketin mali kaynaklarını hesap etmediği gibi teknik potansiyelini de hiç düşünmemişti. Bu yüzden tek- elinde?... paranın karşılığı kadar randıman da elde edilmemişti. Meselâ, her fir- manın mukavelesine, kontrol ettiği iş süresince dört beş Türk mühendisini pratik tecrübeye sahip olarak yetiş- tirme mükellefiyetini koymak kimse- nin aklına gelmemişti. Bu yapıls dı yalnız baraj ve elektrik mevzuunda mükemmel yetişmiş 80 - 100 genç mühendis bugün elde bulu- nacaktı. Halbuki, yabancı teknik işin içersine sokmak — şöyle dursun, teknik incelikleri onlardan gizleme- ye çalışıyorlardı. mühim mahzur bir yabancının kontrolünü diğer bir yabancıya yap- tırmaktı. Bunun maliyette nasıl mü- essir bır rol oynadığı Sarıyar barajı 2 AKİS, MART 1960