12 Temmuz 1958 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

1957 de Para De- ğerindeki — Yıllık ayıp Kayı Memleketler (1947—100) 1947-1957 İsviçre 89 Z1,92 Batı Almanya 87 1,5 Venezuela 87 1,5 . B.D. 80 2,2 Hindistan 79 2,3 Belçika 77 2.6 İtalya 74 3,0 Kanada 70 3,5 Danimarka 69 3,6 Norv 67 4,0 Guney Afrika 66 4,0 Hollanda 66 4i İsveç 65 4,2 B. Britanya 62 4,7 Yeni Zelanda 61 4.8 Fransa 56 6,2 Meksika 49 6,9 Uruguay 47 7.3 Avustralya 46 T.5 Finlandiya 39 8,9 Peru 37 9,5 Brezilya 28 12,1 Arjantina 16 16,3 Şili 5 25.5 Tablo bütün dünya memleketle- rinin bir enflasyon devresine gırdı- ğini göstermektedir. Dolar, lar bile fiyat yükselmeleri karşısın- da değerlerini kaybetmişlerdir. Yal- nız bu memleketlerde enflâsyon son derece yavaş olmuş, yıllık kayıp nis- beti yüzde 1,5'u geçmemiştir. Hindis- tan gibi nüfusu hızla artan ve hızlı kalkınma — iddiasında — bulunan bir memleketin parasının da dördüncü- lükle en sağlam paralar — arasında yer alması üzerinde uzun uzun dü- şünülecek bir meseledir. Tablonun en alt kısmını Güney Amerika memleketleri işgal etmek- tedır Şili parası on yıl içinde değe- rini 20 misli kaybederek, fiyat yük- selmeleri rekorunu kırmaktadır. Tab- loda Türkiyeye yer verilmemiştir. AKİS, Türk parasının bu şeref lıstesınde kaçıncı mevkii işgal etti- ğini hesaplamaya çalıştı. Böyle bir hesap için perakende fiyat endeksle- rınııı kullanılması, en az kusurlu öl- çüdür. Gelgelelim bizim geçinme en- dekslerının halı malümdur! HiÇ kim se bu endeksleri cıddıye almamak- tadır. Bu mahzu uruna gmen, Türk parasının kayb lçmek için İstan- ul geçinme endeksl ri — kullanılırsa —— 100) 1957 Türk parasının (1947 de 53,4 te bulunduğu görülmektedir. Demek ki 10 yılda değerinin hemen yarısını kaybeden Türk parası tab- loda Fransa ve Meksika arasında 17 nciliği işgal etmektedir. Paranın yıl- lhk kayıp nisbeti yüzde 63 kadardır. Geçinme endeksini kullanmaktan vazgeçilerek Reşat altını ölçü olarak alınırsa, Türk parası Şılı ve Arjan- tinden sonra sondan üçüncü gelmek- tedir. Filhakika Reşat altım 1947 de 33,25 liraydı, 1957 de 131,77 liraya çıkmıştır. Yani paranın değeri, Re- şat altınına nazaran dört defa azal- mıştır. Bu durumda Tür parası (1947 — 100) 1957 de 25 endeksinde bulunmaktadır. Reşat altınının koşusu Hele Reşat altınının son hafta e- riştiği fiyatlara dayanarak — he- saplar yapılırsa Türk parasının Şili parasından farkı kalmıyacaktır. Zi- ra geçen haftanın sonunda Reşat al- tını 200 liraya merdiven dayamıştır. Reşatın 1956 Temmuzundaki değeri- n 96.60 lira olduğu düşünülürse bu altının fiyatı iki yıl içinde iki mis- li artmıştır. Tabii ki Sputnik hızıyla yiikse- len Reşat altım, umumi fiyat sevi- yesindeki yükselmeyi — gösteren iyi bir ölçü değildir. Yalnız paraya olan itimadın ne kadar zayıfladığım' gös- termek bakımından altın fiyatları i- yi bir ölçüdür. Paradan kaçanlar bı- nerjik tedbirler alacagı şayıalarına rağmen durmamış, bilâkis — hızlan- mıştır. Banka hesaplarında — kuyruk yapanlar, sarraflara koşmaktadırlar. Son günlerde piyasada altına ra- kip olmaya namzet yeni bir mal boy göstermiştir. Piyasaya sürülen pul serileri kısa bir zamanda tükenmek- te ve pul borsasında 3 - 4 misli fi- yatla satılmaktadır. Paraya olan itimadın ne kadar kaybolduğunu gösteren daha — tipik bir misal herhalde bulunamaz Kâğıt para bolluğu araya olan itimat uçarken, piya- sadaki kâğıt para miktarı hızla artmaktadır. Geçen haftanın orta- sında Merkez Bankasının haftalık bülteni banknot miktarının 3 milyar 728 milyon 295 bin 535 lirayı bula- rak rekor bir seviyeye ulaştığını göstermektedir. Bu rakkam, bir haf- ta içinde 207 milyon kadar bir artı- şa tekabül etmektedir. 'Piyasadaki para miktarının artış ve eksikliği normal bir — hadisedir Fakat memleketimizde bilhassa 1953 en beri, yani iktisadi hayatın bir duraklama safhasına girdiğinden be- ri banknot miktarı devamlı ve gittik, çe çoğalan bir hızla — artmaktadır. Filhakika milli hasılanın reel olarak yüzde 36 gibi muazzam bir nisbette arttığı devrede yüzde 42 kadar ar- tan kâğıt para miktarı,millihasıla- nın reel artışının hemen hemen dur- duğu bir devrede yüzde 250 nisbetin- de çoğalmıştır. Bu artış fiyat yüksel- melerinin sebebi olduğu kadar neti- cesidir. Her zamanki gibi ıyımserlıgı el- den bırakmıyan iktidar, para hacmindeki artışın normal olduğunu, vergi aylarına doğrı anknot, mik- tarının azalacağını ve yılbaşında da eski seviyesini bulacağım söylemek- tedir. Geçen yıl da buna benzer Ankaradaki yeni Banknot Matbaasının gıcır gıcır onluklarından biri Kaç tanesiyle bir Reşat alınıyor? AKİS, 12 TEMMUZ 1958