15 Eylül 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 19

Manu- ng Co gibi rleşmiş ve lir kül halinde faaliyete başlamıştır. Tayyare sanayii Curtiss-Wir- thig Corporatıon idaresi altın da bir düzina firmayı toplamış- tır ki sermayesi yetmiş milyon dolara bal g olmuştur. Amerkada su ile elektirik istihsali - hydro - electirigue - sayes'nde vukua g-len son te- rakkiyat muazzam TRUST lerin doğmasına sebep olmuştur. J.P. Morgan Co New-York şehrinin elekt rik kumpanyalarını belede- rek bu suretle alti yüz elli milyon dolarlk bir sermay: cemetlmiştir. Bütün Amerikanın elektirik işlerini teksif etmek üzere şarki Amerikada J.P. Morgan, vasati Amerikfda İn- sull ve ü,üncü ü pasifik sahi- linde olarak üç muazzam Trust teşkiline doğru bir temayül mevcut olduğunu New- Yi rk Le 1; velt'in Trust Laws'ı bu iki sana- y: arasında müvazeneyi tesis edebilmişt. Fakat bü gün tezahür eden haraket otuz sene evvel vukua gelen harakete müşabih değildir. Bu gün rakipler birbirini imha edecek yerde birbır.erile uyuşmuş- lar ve ittihst eylen işlerdir. Bu suretle yeni vücut bulan TRUST lere Amerikada MERGER tes- miye ederler. Mösyö Roosvelt'in Tıust Laws'ları ist bsalatı teh- dt ederek fiyatı idame eder- di. Yeni TRUST lerin takip ettiği maksat ve gaye ise istih- salatı tezyit etmekle beraber halkın ihtiyacatını daha eyi temin eylemektir. Çünki idare- de vahdet aynı zemanda ikti- sadi ve kolaylıkla tahakkuk edecek olan teknik ter.kkiya- tıda hesaba katm:ksızın, kud- ve temin Times gazetesi kaydet Bu birleşmelern neticesi bittabi kendini mali alemde hissettırmiştir. Burada tekâsüf en va i br şekil almış'ır. Natio- nal City Bank, Farmers Loan Trusti beletmiş ve ik milyar otuz beş milyonluk bir serma- ye vicuda getirmiştir. Guararti Trust mili ticaret bankasını beletmiş ve 1740 milyonluk bir sermaye cemetmiştir. Chase National, Park National'i belet: miş ve 1690 milyon dolar elde eylemiştir. 1919 senesinin nısfı evvelinde on iki tanesi mühim olmak üzere Amerika bankaları arasında yüzü mütecaviz birleş- meler vücuda gelmiştir. “merikanın böyle br tekösüf buhranı geçirmesi yeni görülmüş değildir. Yirminci asrın bidaye- tinde büyük sanayi küçük sana- yi bogmağa başlamıştı Roos- reti istihsaliyeyi tezyit eder. Amerika efkârı umumiyesi TRUST lere karşı nasıl bir temayül göstermektedir? Pek şayanı dikkattir ki matbuat bu teşk lata müsait görünmüştür. Hattı sociyal mahiyette olan mecmualar bile bu sistemin leh nde neşriyatta bulunmuşlar ve bunun umumi srvet ve refahın artmasına ve binnetice amel nin vaziyetinin islahına bais olicağını yazmışlardır. Bu sistemden mutazarrır olan tabaka burjuva tabakasılır. Çünki yalnız amele br alemde kolayca servet te- mıni bunlar için artık kıbil olamıy caktır. Siyasi noktai nazardan dahi hükumet günden güne iş adam: arının nüfuzu altına girmekte- dir. Ameriksda çelik sanayini elnde bulunduran Mellonun bulunan - HAYAT, 19. nüfuzu herkesçe malumdur. Bu gün Worgan şarkta su ile elek- tirik istihsali sanayiini elinde tutmakta ve bütün memleketin mevaddı gıdâiye sanayiinin mü- him bir kısmını da idare etmek- tedir. Morgan Amerikayı son tamirat konferansında temsil etmiştir, ist kbalde büyük siya- si bır rol oynayacağına da şüp- he yoktur. New-York valisi ve müstakbel odemokrat partisi reisi 4 temmuz tarihli nutkun- da bu endişeden bahsetmiştir. Fakat şurasını da nazarı iti- bare almak icap ederki bu yeni TRUST sistemi memleke- tin menafiini pek az düşünen adamları mevkii iktidara getire- bilir. Bu taktirde reisi cumhur ile ayan meclisi bu adamların nufuzu altına girmezler mi? Ame- rikada bu mühim mesele ile mütemadiyen iştigal olunmak- tadır. Hatta TRUST lere karşı yapılan kanunlar hakkında bü- yük selahiyeti olan M. Donovan bu hususta bir haraket ve icra plânı bile teklif eylemiştir. Washington ve Amerika'yı hüküm ve nüfuzları altına alan bu büyük iş adamlarının tazyi- kına taksime uğramış Avrupa nasıl mukavemet gösterecektir? Avrupada birleşmiş olan sana- yin kârı şüphesiz Amerika'ya doğru akın edecektir. Avrupa- nın karşısında muazzam ve kuv- vetli bir ihraç ve bel makinası teessüs etmektedir. Eski Avıupa bu tehlike muvacehesin fe muat- tal bir haldemi kalacak, yoksa kendi piyasasını muhafaza ve idame etmek için teğbirler ittihaz eyleyecek mi? Bunu bize yakın bir istikbal gösterecektir Akli Emrullah