15 Eylül 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 17

Edebiyat aleminde Zenci edebiyatı Yirminci asır kucağında bin bir garibe ile gelmiştir. Mukad- des tanıdığımız, ehemmiyet verdiğimiz hisler, duyğular, bu asrın telakkisi karşısında kıy- metini kaybetti, ehemmiyetli sıfatını attı. İşte bu asrın ya- ribelerinden biri de, iptidaili- ginden dolayı, şimdiye kadar tetkike bile lüzum görülmeyen zencileri günün en ziyade uğra- sılan bir mevzuu yapılmasıdır. Amerikanın icat ettiği yeni bir musikinin esaslarının bu iptidai kavmin oyunlarından alınmış olması, bu kavmin bütün hare- kâtının “moda, hakimiyeti altı- na girmesine sebep olmuştur. Zenciler iptidai oldukları halde, kendi basit fikirlerini izah edebi en, ale ade düşünce- lerin anlatabilir bir lisanları mevcuttur. Bir Fransız muharriri zencilerin garip ve bozuk bir Fransız ve İngiliz lisan- larında mürekkepbir lisanları olduğunu yaz- makta ve lisanında an- cak her günkü basit ihtiyacatı izah edebi- lecek şekilde bul: nduz Şunu ilâve etmektedir. Halbu ki M. Andı& Demaison ismindeki muhar.ir bu mutala- hata olduğunu kaydederek, Afrika zencilerinin yalnız mazbut bir lisanları değil, zamanda tetkike değen bulunduğunu anın ayni bir edebiyatları yazmaktadır. Muharrir diyor ki: “ Zencilerin edebiyatı için bir makale değil, bir eser neşr- etmelidir. Mevzu o kadar zen- gindir. Buda zamanla olacak- tır. Bn mevzuun tetkikini pek muvafık bulmaktayım; çünkü bir gün zwelern edeb yatı, san'atları gibi gayboacak ve hiç bir iz bırakmıyaktır. Onlar gün geçtikçe g:.bin bütün ye- ni ikleini kabul etmektedir. o omobil, ko.for, Avrupa sdati, gün geçtkç» zencilire hekim olmaktadır. Bir kelime ile zen- zenciler, bizler gibi yaşamak ırzusunu taşımsktadırlar. , Yapılan tetkikata göre zenci edebiyatı müteaddittir. Garbi Afrikada altı, yedi şekil edebi- yat mevcuttur. Şark ve orta Af- rikadada muhtelif edebiyatla karşılaşmaktayız. Misal olarak A rikanın en kuvvetli edebiyatı olan “nelof,, ile “ manwdenk,i zikredebilir z ki, bu iki lisan en ziyade taammüm etmiş olandır. Bu.lisanlardan birincisi,“Se- negal ,, lilerindir. Senegal'in gayet mühim ticaret merkezle- rinden biri olması, bu lisanın daha çabuk ve daha çok taam- mümüne amil olmuştur. İkincisi “Soudan, da konuşulmaktadır. Bu lisanı en ziyade “Mandeuk,, * Sambara,, “Malenke,, “Kasso- kue, “ Miniaukas , “ Diulas kabileleri istimal etmektedir. Bu lisan üç milyon adamın konuştuğu ve kurunu: vusta'da “Soudan,,a hakim olan impa- ratorların saraylarında musiki- şinasların, alimleri, muzamilerin islimal ettikleri en zengin Afri- ka lisanıdır. Zenci edebiyatı o hakkındaki bir tetkikte deniliyor ki: “ Ul£ edebiyatı çok zengindir. Sene- gal'in ilk şairleri, bu lisandan şiirler söylemişlerdir. Afrikıda edebiyata heves ve merak tah- minin fevkindedir. Güzel bir şiir inşat eden herhangi bir sarayın en gözdesi, en fazla sevgi isi olduğu halde, kurunu vusata zihniyeti onun diğer zevat yanında mevki almasına bile mani oluyormuş. Hatta bunların eyi aileden kız alma-