15 Eylül 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 16
Bu kapitülasyona nazaran; Ispanya Trablusa bir konsolos koyacak; İspanyollar her yere kundura ile girebilecekler: te- banın davaları konsoloshane lerde görülecek... Bu muahedenenin tarihi kitapta mevcut değildir; ancak vukuat revişinden (1100-1110) senesinde yapıldığı an'aşılmak- tadır. karışıklık (1123) e kadar berdevamdır; bu seve Cema- zılahirin 13 üncü salı gününden itibaren Trablus'ta yeni bir sülâle peyda oluyor: Karamanlı Ahmet Bey ve sülâlesi... Yeniçeri taifesi üme- rasınden bulunan kara- manlı Ahmet Bey o gün vali seçiliyor. Ve bir nevi hidiviyet şek- linde sülâlesi bu ma- kamı uzun müddet mu: hafaza ediyor. Karamanlı sülalesin- den altı vali gelmiştir: Sülâlenin muessisi olan Ahmet paşa ve sülâ- lesinden Mehmet Ali, Ahmet Yusuf Ali pa- şalar... Karamanlı sülâlesinden ü- çüncüsü olan Ali paşa ile dör- .düncü Ahmet paşa arasında bu sülâleye mensup olmıyan cezayerli Ali paşanın da valili- ği vardır. ülâle 1251 omuharremine kadar devam eder. Ilk karaman- li vali kendisine isyan edenleri tepeleyip memlekete hakim ol- immer hanedanını tesis edinceye kadar (794-1393) Beni hafasada kaldı. Beni ammardan yetmiş sene zarfında yet mişyedi emir gelmiştir. Bunların za- manı hükümetinde bir aralık Cineviz- liler Trablusu ansızın zaptemişlerse de müteakiben Beni ammar tarafından istirdat olunarak bu banedanın son emiri Abdülvahidin benihafasa hâane- danının onuncu hükümdari (Ebufaris) tarafından ihracına Okadar onlarda kalmıştır. Onbeşinci asrın nisfı EVvE- duktan sonra karamanlılar kü- çük bir müstekil devlet halinde yaşamışlar ecnebi devletlerle muahedele aktetmişler, kapitö- lasyonlar vermişler, harpler yap- mışlar ve deniz hırsızlığından yılan bir çok büyük devletler- den tazminat dahi almışlardır. Sülâlenin müessisi Ahmet paşa ile Yusuf paşa meşhür olanlarıdır. Birinci validen iti- baren Emirilmüminin lakabını aldılar. Müellif ibni galbun birinci vali Ahmet paşa zama- nında yaşamış ve onun tarafın- dan idam edilmiştir; Karaman- Bir Trablus kalyonu lılarla ilk muahedeyi 1164 te İngiltere yapıyor. Muahede İn- giliz gemilerine açık denizler de korsanlar tarafından ilişilme- meği, trablus limanlarında ti- caret serbestisin, teba esareti- nin ilgasını, gümrük rüsumu, davaları, memleket dahilinde serbestii seyrüseferi, iflas ve saire gibi ticari hususatı miras inide Katolik Ferdinant ve onun halefi Sarliken zamanında İspanyollar tara- fından teshil ve muhafazası Senjan tarikafı şuvslyelerine tevdi olunmuş'ur. İşte Torgut Trablusu Sinan paşanın vardimile bunların elinden almış ve tesisindenberi beş müslüman haneda- nına (Beni ağlep, Beni Ziri, atimiye Ammar, Hafasa) ve dört firenk mü: tekallibesine geçen Trsblus şehri şu suretle ve sancak beyi Torgutun himmetiyle Osmanlı hükümetine inti- HAYAT, 16. merasim ve teşrifat usullerini, İn- giliz tebaasının işliyeceği cürüm- ler müvacehesinde yapılacak muameleyi muhtevidir. İngiltere tarafından (yapılan mua- hede karamanlılara omüstekil bir devlet mahiyeti verdiği için pek ziyade, memnuniyeti mucip olmuş ve İngiliz tebasına valiler (enziyade mazhari müsade millet) muamelesi yapmışlardır. Valiler aşağı yukarı ayni şera- itle Venedik Amerika Toskana İsveç, Fransa , napoli gibi hü- kümetlerle muahedeler yapmış- lar, sisyasi muhaberatta bu- lunmuşlardır (2) kara- manlıları OTrablustan 1951 de uzaklaştıran Mustafa Neçip paşadır. Necip paşadan sonra Twablusa Merkeziyet ve merkezin hakimi- yeti usulü yerleşiyor. Kazalar da ihtilâller asayişsizlikler eksik olmmakakla beraber, vilâyet makamı etra- fındaki buhranlar artık kalkıyor. Bir vali ve kumandan olarak ge- lenlerin yalnız isimlerivi alalım: Mehmet Raif, Tahir çeşmeli Ha- san Ali, Mehmet Emin, Mehmet Ragıp, Ahmet İzzet, Mustafa, Osman, Ahmet İzzet Mahmut Nedim paşalar... ahmut Nedim T:ablusa 1277 de geliyor ve kitapta o tarihte nihayetleniyor. Mehmet Mitat “kal etmiştir. (İ İsmmer tarihi 33 kitap sahifa: 117-118) Hammar 'Trab lüs'un o Abbasilere Okadar (geçirdiği safahati bir iki kelime ile olsun yaz” mamıştır. İbni Galbun tarihi Beni Ziri hanedanınını tesis eden (Yusuf İbni Ziri) nin Beni Ubeyde hükümdarları tarafından vali tayininden bahsederken (Yezidi melanet. .| sülalesinden diyor. Beni ammar galbunda yoktur. (2) Kitapta altı muahede ve bir kaç siyasi muhabere metni mevcutur.
