1 Haziran 1987 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 24

çük tedirginlikler yaşıyoruz. Bazıla- rı az da olsa rahatsızlık veren borç hanesine yazılacak bu meseleleri ko- layca arka plana itiveriyorlar; diyor- lar ki “evet, bu işin bir bedeli var ta- bii, ama bizim bunu hesaba katma- mız gerekmez; ne kadar tutarsa tut- sun, eninde sonunda apaçık yararlar için ödeyeceğimiz küçük bir bedeldir” Başkaları huzursuzlukları ile daha zor başa çıkıyorlar; yeni teknolojinin daha dolaylı etkilerinin toplam bedeli de hesaba katıldığında, farkına bile varmadan kendimizi nasıl barınaca- ğımızı bilemediğimiz ama terk de ede- mediğimiz bir dünyada bulup bula- mayacağımızı merak ediyorlar. Teknoloji ve ahlak arasındaki bu ilişkinin bazı can sıkıcı yanları üstün- de dikkatimizi yoğunlaştırmayı öne- riyorum. Geçmişte büyük bir nimet olan enformasyon teknolojisinin - eğer bizi bugüne kadar getiren gele- neklerden oldukça radikal bir kopuş düşünmezsek- hayatlarımızı mahvet- mek üzere olduğu ihtimalini de göz- önüne almaya razıyım. Hepimiz iyi hayatlar sürmek iste- riz. En azından iki anlamda: İlginç, heyecan verici, tatmin edici ve mut- lu hayatlar sürmek isteriz; ama aynı zamanda da ahlâken iyi hayatlar sür- mek isteriz. Yararlı olmaya çalışırız ve hayatımızın dünya üzerinde bir fark yaratmasını isteriz. Doğru yön- de, bir fark. Artık hangisiyse doğru yön. Geçmişte teknolojinin bu her iki özlemi de kolaylaştırdığı şüphesizdir. Bizi sefaletten ve ağır işlerden kurtar- mıştır ve bir çoğumuz için, başkala- rının hayatlarını iyileştirebilmemizi mümkün kılmıştır. Ama bazı prob- lemlere çare bulmazsak eğri artık ter- sine dönmeye başlayacaktır. Artık teknolojinin gelişmesinin bu her iki amacın birlikte gerçekleşmesini git- tikçe daha az mümkün kıldığı bir noktaya varıyoruz. Ahlâken iyi ha- yatlar ve ilginç hayatlar arasında se- vimsiz bir tercih yapmamız gerekebi- lir. BİLGİSAYARIN KÖY DOKTORLARINA SUNDUĞU: Teknoloji yeni bilgi kaynakları sundukça, bireysel faaliyetlerimize geçmişte yön veren standartlar geçer- sizleşiyor. Mesela bir köy doktoru- nun durumunu ele alın. Bugün daha değerli ve anlamlı hayatlar sürmek için küçük kırsal yerleşimlerde dok- tor olmayı seçen ve kârlı şehir prati- ğini terkeden övülmesi gereken dok- torlar var. Erdemleri çok sık dile ge- tirildiği için bir de benim aynı şeyi sürdürmem gerekmez. Bu doktorlar hastalarını iyi tanırlar; kişisel, karma- şık ve yakın bilgileri, cemaatlerinden birine teşhise, tedaviye veya tavsiye- ye gittiklerinde çok işlerine yarar. Ama iyi de olsalar kötü de olsalar bu doktorların nesli tükenmektedir. Teknoloji onların tedavi tarzını ge- çersiz kılmanın eşiğindedir ve geçer- siz oldukları için ahlâken savunulma- ları da zordur. Teşhis için uzman sis- temler ulaşılabilir olduğunda, bu doktorlar da yeni teknolojiden yarar- lanıp yararlanmamaya karar verecek- lerdir. Düşüncelerinizi tamamlamak için varsayalım ki sistem, savunucu- larının öngördüğü gibi sahiden de ör- talama bir doktorun karşılayabileceği tıbbi vakaların geniş çeşitliliği içinde hızlı, güvenilir ve kesin teşhis koyma- yı sağlayabilsin. Eğer sahiden böyleyse doktorların vicdanen tercih hakkı kalmayacak, yeni uzman sisteminden yararlanmak zorunda kalacaklar. Kat'i teşhis sağ- layan mevcut en iyi aracı kullanma- yı seçmemeleri görevlerini vahim bir biçimde ihmal ettikleri anlamına ge- lecek. Tıpkı romantik bir kapris yü- zünden telefon kullanmaktan kaçın- maya ya da hasta turlarını atla dola- şarak yapmaya ya da amaliyattan ön- ce röntgen filmlerine bakmayı reddet- meye benzeyecek. Ölüm-kalım mese- leleri olmadığı zaman şirinlikler ka- bul edilebilir ama çok az kişi özellik- le de ciddi ve kaçınılabilir bir yanlış teşhis ve yanlış tedavi riski sözkonu- su olduğunda eski moda yöntemler kullanan bir doktora itibar edecektir. Doktorlar her zaman tıptaki geliş- melerin gerisinde kalmamaya mecbur tutulmuşlardır ve bu mecburiyetle tıp dergilerini izleyerek ya da bilgi taze- leyici kurslar alarak baş etmişlerdir. Bu enformasyon kuşağı son zaman- larda başa çıkılmaz hale gelmeye baş- lamıştır. Köy doktorları bugüne ka- dar, şehirli meslektaşlarının sorum- lu tutuldukları her şeyi bilmek zorun- da değillerdi. İnsanın kafasında taşı- yabileceği şeylerin ne de olsa bir sı- nırı var. Ama bugün artık böyle sınırları ge- çersiz kılacak bir teknoloji vaadedi- liyor. Tek yapacağınız iş kamyoneti- nizin içine modern ve tuşlu bir tele- fon yerleştirmek. Böylece, parmak- larınızın ucunda günde 24 saat uzman danışmanlardan oluşan saygın bir topluluk olacak. Böyle bir sisteme güvenmeye direnirseniz gerçekten de oldukça tuhaf bir ahlâk anlayışınız var demektir. Bu güzellikte yeni bir - bilgi kaynağına; size bağlı, ellerinize bırakılmış hayatlar sözkonusu oldu- ğunda ve yapabileceğiniz en bilgili teşhisi yapmanızı sağlayabilecekken nasıl sırt çevirebilirsiniz? En izoöle kırsal bölgelerdeki daktor- ların bile hoşgörülebilir cehaletlerinin standartları değişecektir ve yepyeni standartlarla baş etmek için doktor- ların pratiklerini değiştirmeleri gere- kecektir. Nasıl şimdi doktorların an- K KA A 24 Commodore