11 Mart 1967 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 15

XXII Cemal Gürsel İsmet Paşaya idamları yaptırma yacağı hususunda "kesin teminat" veriyor — İdamların tasdik ve infazım emreden tamimin metnini Sunaya Aydemir verdi — Radyoda nefret uyandıran bir program yayınlanıyor ve "İhtilâlin Radyosu" tıpkı bir "Somuncuoğlu Radyosu" oluyor — İdamların infazı konusunda bizim aldığımız vaziyet — 15 Eylül 1961 İsmet Paşanın, eğer Yassıada duruşmalarında idam kararlan verilirse bunların infaz edilip edilmeyecekleri hususunu Cemal Gürselle ilk defa olarak görüşmesi 1961 yılının 3 Mar- tında oldu. İsmet Paşa o gün üzüntülüydü. Arka arkaya iki arkadaşını, iki iyi arkadayım kaybetmişti: Hasan Ali Yüceli ve Cafer Tüze- li. Yücelin cenazesi 2 Martta kaldırılmıştı. İs- met Paşa 3 Martta Tüzelin töreninde hazır bu- lundu. Ölümler yaşlı kimselerde daima, gençlere nazaran daha derin tesir bırakır. İsmet Paşa bu kaidenin bir istisnası değildir. Kendi neslin- den arkadaşları yavaş yavaş tükendikçe İsmet Paşayı bir hüzün sarar. Gerçi bunu gene bir latifeyle, ucu kendisine dokunan bir şakayla ifade eder ama gözlerinin buğulanmasını önle- yemez. Üstelik Yücel ve Tüzel kendisinden çok daha sonraki bir nesle mensuptular. İsmet Paşa o 3 Mart günü, öğleden sonra Başbakanlığa, Fahri özdileği ire gitti. Öz- dilek Kabinede yeni bir göreve getirilmişti. Ken- disini tebrik etti. Bu arada iki konu daha gö- rüşüldü: İnkılâp Mahkemeleri hikâyesi ve Plânlama Dairesi. İsmet Paşa Inkılâp Mahke- meleri kurmanın lüzumsuzluğuna ve sebep ola- cağı zararlara dikkati bir defa daha çekti. Fah- ri Özdilek zaten bunlara Gürselin de müsaade etmediğini bildirdi. Gürsel İsmet Paşanın Başbakanlıkta bu- lunduğunu duymuştu. Kendisini makamına da- vet etti. İki lider orada daha geniş konuştular. Önce Devlet Başkanının sıhhati üzerinde du- ruldu. Gürsel şimdi daha iyi olduğunu söyledi. ismet Paşa kendisini, İnkılâp Mahkemeleri ku- rulmasına izin vermediğinden dolayı tebrik et- ti. Daha sonra seçimlere geçildi. İsmet Paşa ihtilâlin başına, önemli bulunanın bu seçimle- rin tam bir dürüstlük içinde yapılması olduğu- nu söyledi. Gürsel de aynı fikirdeydi. Yassıa- da davalarına ve idam kararları verilmesi ihti- maline bunu takiben geçildi. Devlet Başkam duruşmaların seyri hak- kında bilgi verdi. "O kadar çok marifetleri yar günü Yassıada. ki.." diyordu. Bundan dolayı işler uzamış, dos- yalar çoğalmıştı. Fakat bunların bir derlenip toparlanması için harekete geçilmişti. İki lider bu duruşmaların sonu alınmadan bir seçime gi- dilemeyeceği hususunda mutabıktılar. Zaten bu konuşmanın yapıldığı tarihte henüz Anayasa referanduma bile sunulmamıştı. Gürsel: "— Bakalım mahkemenin kararları nasıl çıkacak?" dedi. İsmet Paşa idamlar konusundaki düşünce- sini ihtilâlin başına orada söyledi. O zamana kadar iki lider çeşitli meseleleri konuşmuşlar, Yassıada duruşmalarına da dokunmuşlardı. Fa- kat bu temas hep "Adalet hükmünü serbestçe verecektir" tarzından öteye geçmemişti, — İs- met Paşa o gün,, bu hükümlerin içinde idam ka- rarlarının da bulunabileceği ihtimalini belirtti ve bu hükümlerin verilmesinin adaleti, fakat infaz edilip edilmemelerinin ihtilâl idaresini ilgilendirdiğini hatırlattı. Gürsel, idam yapma- yacağını kesin olarak bildirdi. İsmet Paşanın acendasının 3 Mart 1961 tarihini taşıyan yap- rağında yazan, aynen şudur: "Cemal Gürsel makamında imiş. Davet et- ti. Çok samimi konuştu. Il - Sıhhati üzerinde 2 - İnkılâp mahkemelerine müsaade etme- diği için tebrik 3 - Seçimler üzerine 4 - Davalar - İdam yapmayacak. Kararlı" İsmet Paşa bu karardan dolayı memnuni- yetini ifade etti. Kendisinin de ihtilâlin böyle bir neticeye bağlanması için elinden geleni e- sirgemeyeceğini söyledi. Gürsel: "— Sizin yardımınız çok kıymetli olacak- tır. Fakat Komiteye infaz yaptıramayacağım katidir" diye azmini tekrar belirtti. Ancak o tarihte henüz, bir "Türk Silâhlı Kuvvetler Birliği" teşekkül etmemişti, yahut bu yolda nüveleşmeler vardı da bunun tesiri ve kudreti Gürsel üzerinde hissettirilmiş değildi. Genel Kurmay Başkanı Sunayın ve Devlet Baş- kanı Gürselin bu Birliğin fiilen emirleri altı- 165