31 Ağustos 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

Röportaj Türkiye'de yeni bir araştırma merkezi Avkarada Gölbaşına giden geniş as- falt yolun tam 15 inci kilometre- sinde sağa doru sapan bozuk toprak yolda ilerlerken, uzakta yüksek anten- ler çelik. direkler arasında tek tük bi- tesislerinin arkasında ise sararmış ot- larla kaplı alçak tepeler arasında en yükseği iki katlı olan, tepeleri tipik gark mimarisini hatırlatacak şekilde yuvarlak çinko damlı bir grup bina sıkışmıştır. Yolu o civara (düşenler önce merakla bu binaları seyretmek- te ve sonra buraya hakim olan garip sessizlikten ürkerek hızlı (o adımlarla yollarına devam etmektedirler. Haftanın başlarında Pazartesi gü- nü aynı yoldan geçenler hoş bir sürp- rizle karşılaştılar. Binalardan nispe - ten daha büyük ve yüksek olanının tü- nüne çeşitli devletlerin rengârenk bay- rakları asılmış, etrafa bir hareket, can- ılık gelmişti. Bir takım şahıslar sağa sola koşuşuyor, bir grup insan hemen binanın ününde kurulmuş olan kür- süde konuşan hatibi dinliyorlardı. Birkaç yıldan beri inşası devam et- mekte olan Radyo Optik Rasathane- si nihayet hizmete girmişti. Aslında Ankara Üniversitesi Fen Fakültesine bağlı bir astronomi ora- sathanesi kurma fikri çok daha ön- celere, 1954 yılına kadar uzanmakta- dır. İklim şartlarının son derece el- verişli — Ankarada semâ yılın 270 günü rasat yapmağa müsaittir ve bu limit Avrupada ancak 90 gündür — olması sebebiyle fikir o tarihte büyük çapta taraftar bulmuş ve çalışmalar- da gerekli koordinasyonu kurmak ü- zere Hollandadan Profesör Dr. E. A. Kreiken getirtilmişti. Arazinin satın alınması ile rasat, idare ve araçları barındırıcı bina proleterinin hazırlık safhası 1955 yılında Profesör Dr. Saf- fet Sürayın Dekanlığı devrinde tamam - landı ve bu arada inşaatın da bir yıl sonra 1956 yılında başlaması laştırıldı. Ancak gerek idari ve gerek- se de mali güçlükler sebebiyle pro- jelerin tatbikat safhasına ancak 1953 yılında geçilebildi. Bu tarihten itiba- ren Profesör Kreiken bitmek bilme- yen bir enerjiyle meselenin oOüzerine eğildi. Fakültenin-tahslsatıyla bu işin AKİS/24 Prof. Kreiken Bitmek bilmez enerji kolayca başa yeri NATO'dan ları Dairesinden ve Mili Savunma Bakanlığı kaynaklarından faydalana- rak önce binaların inşasını tamamla- dı. Bilahare de gerekli araçların getir- tilmesini sağladı. Bu arada kendisi de bir cemile olmak üzere rasathaneye değeri 100 bin liranın üstünde olan bir Fotografik dürbün hediye etti. anlayarak Araştırma- Tesislerin tamamlanmasında oPro- fesörün en büyük yardımcısı halen ra- sathanenin baş teknisyeni (o bulunan Atilla Kırman oldu. İşe sıfırdan baş- ladıkları zaman el ele veren Kreiken ve Kırman, sırasında kazmayı elleri- ne alarak temel açtılar. Mazotla işle- yen kalorifer dairesini, elektrik mer- kezini, iki rasat evinin döner kubbe- lerini kendi elleriyle yaptılar ve tam 5 yıl süren son derece yoğun — Bu süre zarfında gerek Kreiken ve ge- rekse de Kırman bir tek gün tatil yap- madan günde 18 saat çalışmışlardır — bir çalışma devresinden soma Dikme- nin, çorak sırtlarında modem, pırıl pı- rl bir rasathane meydana getirdi- ler Rasathane bugün kelimenin tam anlamıyla bir intizam örneğidir. 8 ki- şilik personel — İlim adamları Oha- riç — günde 16 saat bir saat intizamı ile vazifelerini görmekte, boş vakitleri- ni ise kütüphanede mesleki bilgilerini ilerletmek üzere okumak veya rasat- hanenin maskotu. Duman adındaki kö- pekle şakalaşarak geçirmektedirler. Başlıca üç ana binadan müteşekkil olan Rasathanenin merkez binasında ofisler, yatakhane ve misafirhanelerle kütüphane ve okuma odaları bulun- makta, araştırmaya gelen son sınıf öğrencileri bu binada ders görmekte- dirler. Ayrıca aynı binanın ikinci ka- tındaki geniş teras ta gene öğrencile- rin amatörce çalışmalarına tahsis e- dilmiştir. (o Burada bulunan 40x40 ve 60x60 ebadındaki camlar üzerinde gök- taşlarının akış zamanlarının tespiti için gerekli meteorit küller biriktiril- mekte ve her sabah saat 9,30 da alı- nan bu küller binanın başka bir bö- lümünde bulunan aletlerde sayılmak- vetleri Rasathanesi ile Greenwich'in sinyalleri alınmaktadır. Terastaki antenle tespit edilen manyetik dalgalara olan tesiri ölçül- mektedir. Antenleri ile birlikte | milyon lira değerinde olan bu makine her gün otomatik olarak 350 feet film ekmekte ve günlük masrafı 1 mil- yon lirayı bulmaktadır. Dünyada 3 tane eşi bulunan bu makinenin dışında merkez binasının hayli kıymetli bir aratanı da Palomar Atlası adı verilen ve 21 kadere kadar olan uzaklıkları dahi tespit edebilen bir astronomik atlas teşkil oetmekte- dir. Ancak eldeki araçların şimdilik ancak 10 kadere kadar müsait olması leriyle alarak milimetrik kâğıt üzerine tespit eden 17 bin 500 dolar değerinde özel olarak yaptırılmış bir makineyle, dünyada sadece 2 tane olan ve iris di- yaframlı 22 bin dolar okıymetindeki.