5 Mart 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 27

Redingotlu ihtilal Cezayirli ihtilalcilerin dosyalar, mad- deler, terimler üzerine eğilişleri, bu ihtilâlcilerin, karşılanndakilere denk bir müzakereci olmaya azmet- meleri ve bunu başarmaları Tunusta ve dâva ile ilgili diğer Arap mem- leketlerinde sempati ile karışı bir gülümsemeye yol açmış ve "Bizim ihtilâlciler redingot giydiler” sözü sık sık tekrarlanır olmuştur. Fakat işte, birçok hallerde olduğu gibi, re- dingotun fazileti kendini göstermek- te gecikmemiş ve milliyetçiler, en a- zından, General De Gaulle'ün endişe- lerini anlamaya, hatta, biraz daha ileri giderek, Cezayiri terketmek is- temeyen ve bunu temin maksadile gizli ordu teşkilâtı adı altında tethiş- çi bir şebeke kurmuş olan müfrit Avrupalılara karşı General De Gaul- le'ün şahsında bir müttefik görme- ye bile meyletmişlerdir. Bu noktada, paradoksal de olsa, "O. A. S."'ın -giz- li ordu teşkilâtı - Cezayir - Fransa yakınlaşmasında rol oynadığını söy- lemek mümkündür. Böyle bir ittifak havası ei başlayan konuşmalar iki büyük dos- ya üzerinde bir anlaşma imkânını gösterince, evvelâ 20 Şubatta muvak- kat Cezayir hükümeti Tunusta bir toplantı yapmış, bunu ertesi günü Fransız kabinesinin toplantısı takip etmiştir. Fransız hükümetinin müza- kere sonuçlarını tasvip ettiği oanla- şılınca, ki bu daha ziyade gizli ordu teşkilâtının tethiş faaliyetini arttır- ması ile zahir olmuştur, mesele Ceza- yir Mili İhtilâl Konseyine getirilmiş ve konsey yukarıda belirtilen kararı almıştır. Şimdi otodeterminasyon ve bağım- sızlığa doğru takip edilecek yol ve merhaleler nelerdir? Merhaleler İhtilâl Konseyinin, müzakereye de- vama yetkili kıldığı geçici hükü- met birkaç güne kadar Fransız hükü- metile tekrar temasa geçecektir. Herşey yolunda giderse, Ka e şu 1 — Ateş kes anlaşması : Bu an- laşmayı Cezayirli Bakanlarla birlikte Fransada tutuklu bulunan Bin Bella Ve arkadaşlarının da imzalaması ve hatta imzadan sonra tutukluların Fas makamlarına teslim edilmesi ih- timali vardır. Niçin Fas makamları ? Çünkü müzakerelere rağmen Fransa el'an muvakkat Cezayir hükümetini hukuken tanımamıştır. 2 — Pariste ve Tunusta aynı Za- manda ateş kes kararmış ilanı — Cezayirin geleceği hakkında müsterek bir beyanat. AKİS, 5 MART 1962 4 — Cezayirde geçici icra organı- ma kurulması ve geçici asayiş kuv- vetlerinin teşkili. 5 — Referandum. 6 — Bağımsızlık. Ateş kes müzakereleri e zaman bütün bu meseleler rinde bir kere daha durulacağı ve © nihal karara varmak için çalışılacağı şüp- hesizdir. Cezayirliler hu işin bir haf- ta kadar saman alacağına kaani gö- rünüyorlar. Paris yorumları ise, 8-4 günden bahsetmektedir. Ancak, yu- karıda «ıralanan maddelerle ilgili bir hayli mesele vardır ve bunlar ü- zerinde henüz tam mutabakata varı- lamamış olduğu da bilinmektedir. Meselâ, Geçici İcra Organına bir Ce- zayirlinin başkanlık etmesi kararlaş- tırılmıştır, fakat şahıs tâyin edilme- miştir. Bu kimsenin iki tarafça da kabul edilebilecek bir şahsiyet olma- sı gerekmektedir. Bundan başka Ge- çici İcra Organında iki tarafın ne ölçülerde temsil edileceği meselesi ' Cezayirliler bilhassa bu noktada ihtiyatlı davranmaktadırlar. , geçici devrede Fransanın hu- anlığının devamı kabul edilmiştir. Cezayirliler bu devre İ- çinde bir tuzağa düşmekten haklı olarak endişe etmektedirler. Zira bir kere milliyetçi kuvvetler dağıtılınca, gerekirse bunları tekrar (o toplamak esi Cezayir bağımsız devlet olunca, memleketteki 1,55 milyona yakın Fransızın uyrukluğu ne olacaktır? Fransızların tezi şudur: Bağım- sızlık ile beraber Fransızlar topyekün ve otomatik olarak Cezayir tâbiye- tine geçmeli, fakat sonra bundan ca- DÜNYADA OLUP BİTENLER yabilmeleri imkânı kendilerine tanın- malıdır. Cezayirliler ise bidayette şu for- mülü ileri sürmüşlerdir: £ Fransızlar Cezayir uyruğu olmayı talep etmeli- dirler ve her talep Cezayir makamla- rı tarafından incelenmelidir. Sonunda ortalama bir hal tarzına varıldığı sanılmaktadır. Buna göre, bağımsızlıktan itibaren beş yıl süre içinde Fransızlar tercihte serbest bı- rakılmalıdırlar. Fakat Cezayir uyruğu olmak için yapılacak taleplerin hiç, biri reddedilmemelidir. Buna Cezayir omurahhasları bir kayıt daha ilâve etmişlerdir: Cezayir makamları mahdut sayıda olmak şartile bazı "istenmeyen" şahısların talebini reddedebileceklerdir. Referandum ve ötesi Cezayirde yapılacak referandumda iki sual sorulacaktır: 1 — Bağımsızlığa taraftar mısı- nız? 2 — Bu bağımsızlığın Fransa ile işbirliği çerçevesinde tahakkukunu ister misiniz Her iki suale de kuvvetli bir ço- Şunlukla "evet" cevabı verileceği sa- nılmaktadır. Bu arada Fransada da bir ana- yasa referandumu yapılacak, aynı zamanda teşrii seçimlere gidilecek- tir. Bu itibarla Meclisin, normal dö- neminden bir yıl kadar evvel değiş- mesi ihtimali vardır. Şimdi son güçlükleri şu şekilde sıralamak mümkündür: Büyük Çöl meselesinde, Cezayirin hükümranlık hakkı esas itibarile ta- nınmıştır, fakat petrolü işletme ve çölün diğer servetlerini değerlendir- me bahsinde bazı takıntılar mevcut- Merselkebir üssünün Fransaya kiralanması bahsinde bir takım tek- nik güçlüklerin giderilmesi gerek- mektedir. Bağımısızlıkla beraber Cezayir tâ- biyetini seçmeyecek olan Fransızlara verilecek garantiler üzerinde tam bir anlaşma olmadığı anlaşılmakta- dır Nihayet, yukarıda işaret edildiği gibi, geçici devrede idareyi ele ala- cak olan icra organı ve asayiş kuv- vetlerinin kuruluş şekli üzerinde tam mutabakat yoktur, Bütün bunların kısa zamanda hal- ledileceği, yani ateş kesilmesine mâ- ni sebeplerin ortadan kaldırılacağı ve muhtemel olarak şeker bayramı top- ları atılırken meşum bir savaşın son gürültülerinin de duracağı ve bu su- retle müslüman Cezayirin iki bayra- mı bir arada kutlayacağı umulmak- tadır. 27