5 Mart 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 26

DÜNYADA Cezayir Güzel günlere doğru Geride bıraktığımız hafta oçarşam- ünü Tunusta yayınlanan bir tebliğ, 1 Kasım 1954 den beri devam eden Cezayir savaşının artık son bu- lacağımı dair kesin bir belirti sayıl- dı. Libyada, Trablusgarp şehrinde günlerden beri çalışan Cezayir İhti- lâli Milli Konseyi, geçici Cezayir hü- kümetine Fransa ile (omüzakerelere devam yetkisi veriyor ve o dağılıyor- du. Tebliğ kısa ve olayları takip et- meyenler için müphemdi. Fransa ile geçici Cezayir hükümeti üyeleri a- rasında bazı müzakerelerin olduğunu bilenler dahi, ra devam edilmesine karar dür: Sulh için!.. Cezayir savaşının son bulması, Cezayirin bir müstakil dev- let olması için... Haber, içine kapanık ağla ken yayın vasıtalarına da sahip olan Fransızlar ve bütün hür dünya için bir müjde oldu. 11-18 Şubat tarihle- rinde Fransada, İsviçre hududuna ya- kın Rousses'da Fransız hükümet ü- yeleriyle geçici Cezayir hükümetinin milliyetçi oCezayirlilerin mentosu olan Milli İhtilâl Konseyi tarafından tasvip edilmiş ve geçici hükümet müzakerelere devam husu- sunda yetkili kılınmıştı. Esas itiba- rile "ateş kes" kararını vermeye bu Milli Konsey yetkili olduğundan, bu selâhiyet devri, geçici hükümeti sulh akdine ve bununla ilgili işlemlere yet- kili kılmakta idi. İşin evveliyatı General De Gaulle iktidara geldi- ginden beri Cezayirin kendi oka- deri hakkında karar vermeye yetkili olduğu vakıasını bir kere dahi açık- tan reddetmiş değildir. Ancak, Dev- let Başkanı, çeşitli şartların yarattı- ğı çeşitli baskılar altında bu fikrini çok zaman "boyamak" zorunda kal- mıştır. Şu kadar var ki, I Kasım 1954 den, yani Cezayir savaşının başlama- lından beri bir çok defa isim ve hü- viyet değiştiren milliyetçi otoriteleri "makbul muhatap" kabul eden değil- se bile, onlara bu sıfatla müzakere fırsatını veren ilk Fransız idarecisi General De Gaulle olmuştur. Bir as- 26 OLUP BİTENLER Kerim Bilkasım, Yezid ve Bin Tobbal Son perde mi? câri ancak ker olarak General De Gaulle, şartlar içinde, müzakerenin "tüfeğin tetiğine kumanda edenlerle". mümkün ve semereli 'olacağına inan- mıştır. Günün şartlarına göre değişen nutuklarında Fransız devlet başkam bu hedefi hiç bir zaman gözden ka- çırmamış gibi görünmektedir. De Gaulle'ün, Cezayirli milliyetçi- lerle müzakere açılmasını sağlayan son nutukları 29 Aralık 1961 ve 5 Şubat 1962 tarihlerini taşımaktadır. Evlan ve Lugrin müzakerelerinin akametinden sonra bu müzakerelerin gizli cereyan etmesinde faydalı (o bir taraf görülmüş ve sorumlular 11 Şu- batta buluşmadan evvel bir hayli sü- ren gizli konuşmalar olmuştur. Bu konuşmalarda, Fasın delâletile, Mu - hammed Yezidin hayati bir rol oyna- dığı, hatta 5 Şubat nutkunun hazır- lanmasına iştirak ettiği bilinmektedir. Konuşmalarda iki büyük dosya hazırlanmıştır ki, bunlardan biri "a- teş kes" şartlarına, diğeri ise siyasi aranjmanlara aittir. Il Şubatta Rous- ses'da başlayan müzakerelerde bu iki büyük dosya Üstünde ( durulmuştur. Müzakerelere kimler katılıyordu? Ce- zayirüler tarafında, geçici hükümet Başkan Yardımcısı Kerim Bilkasun, Devlet Bakanı Lahdar bin Tobbal, Dışişleri Bakam Saad Dahleb, İstih- barat Bakanı Muhammed Yezid... Fransızlar da yüklü bir kadro ile gelmişlerdi: Cezayir işlerini o yönet» mekle görevli Devlet Bakanı Louis Joxe, Ulaştırma ve Bayındırlık Ba- kanı Robert Buron, denizaşırı o top- raklar ve Büyük Çöl meseleleriyle görevli Devlet Bakam Jean de Brog- lie. Fransız Bakanları bir dereceye kadar parlâmentodaki eğilimleri Ode temsil etmekte idiler. Fakat müzake- relerde en önemli rolü oynayan ve General De Gaulle'ün itimadına yüz- deyüz mazhar olan Joxe ve etrafın- dakilerin hazırladıkları (dosyaların hiç açık bırakmayan ve realiteleri muhataplarının gözleri önüne bütün çıplaklığı ile seren dosyalar, Oo öyle anlaşılıyor ki, Cezayirlileri de teem- müle sevkedecek omükemmeliyette ve o nisbette müzakere ve tartışma- ya müsait görünmüştür. Buna kar- şılık muvakkat Cezayir hükümeti ü- yeleri de açık vermemeye (o çalışan karşı tekliflerde o bulunmak zorunda kalmışlardır AKİS, 5 MART 1962