8 Ocak 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 23

DÜNYADA OLUP BİTENLER Portekiz İsyan, isyan!.. Geride bıraktığımız haftanın (oba- ğında Portekizin güneyinde baş- gösteren, fakat çabuk Oo bastırıldığı bildirilen isyan hareketi Dr. Sala- zarı hayli şaşırtmış olacak. Zira, 30 küsur senedir Portekizin ve deniza- şırı topraklarının kaderine tek ba- şına hükmetmiş olan diktatör-Baş- bakan, çarşamba günü Portekiz Meclisinde Meclis Başkanına okuttu- gu nutkunda Birleşmiş - Milletlerden çekilmek ihtimaline temas etmekte- e Oliveira Salazar, dikta edebiyatı- nın şaheserleri arasında yer alacağı şüphesiz bulunan bu nutkunda, "Her. halde, doğrudan doğruya menfaatle- rimizi ilgilendirmeyen konularda Bir- leşmiş - Milletlerle işbirliğini redde- deceğiz" demektedir. Ya, Portekizin menfaatlerini doğrudan doğruya ilgi- lendiren konularda? Cümlenin muha- lif mânasına bakılırsa, bu konularda . Milletlerle işbirliğinde bu lunacaktır. O halde neden Portekiz hükümeti sömürgeleri hakkında Bir- leşmiş - Milletlere rapor vermeyi red- dediyor? Niçin Angolada olup biten- lerin hesabını vermekten kaçınıyor? İfade bu mânada değerlendirilir se, Salazarın mantığında belkemiği kırığını görmemeye imkân yoktur. Birleşmi: Milletlerden çıkmak meselesine gelince, öyle Ö sömürgeciliği hakkında değil, belki şimdi Porteki- zin anavatan topraklarındaki dunun hakkında da hesap Terme gününün yaklaştığını gördüğü için düşünmek- tedir» Zira son isyan Portekiz anava- tan topraklarındaki durumun da sö- mürgelerdekinden daha parlak olma- dığını, diğer bir deyimle sömürgeler- deki mücadelenin şimdi anavatana da sirayet etmiş olduğunu düşündür- mektedir. Baja ayaklanması Yılın ilk günü, şafakla beraber, Ba- jada harekete geçen Oo kuvvetler Yüzbaşı Varela Gomesin kumanda- sında Baja piyade kışlasını ele geçir- meye muvaffak olmuşlardır. Fakat, rejime sadık kuvvetler kısa zamanda duruma hâkim olmuş ve ayaklanan- ları mat etmişlerdir. Bu arada kışla- yı istirdat etmek isteyen kuvvetlerin başında Savunma Bakanlığı Müste- şarı Jayme da Fonesco çarpışmada ölmüştür. Mahalli bir ayaklanma gi- bi gösterilmek istenen bu isyana ne kadar ehemmiyet verildiği işe bizzat Savunma Müsteşarının elkoymuş ve AKİS, 8 OCAK 1962 bu yolda hayatını kaybetmiş olma- sından da bellidir. Yine ayaklanma- nın ne kadar yaygın sahalarda tas- vip edildiğini ölçmek için isyan habe- rini alan bir çok Portekizlinin âsi- lere iltihak için Lizbondan otomobil- lerle yola çıkmış ve yollarda yaka- lanmış olduklarım düşünmek O kâfi- dir. Ayaklanma ile ilgili olarak ya- pılan tevkiflerin rakamım ise, tabia- tiyle hiç bir zaman öğrenmek müm- kün olmayacaktır. Ayaklanmayı idare eden ve karnı- na bir kurşun yiyerek ağır yaralı hal- de hastahaneye kaldırılan Oo yüzbaşı Varela Gomesin ise tepegöz bir genç subay olmadığı ve bu isi bir yılbaşı gecesinin mestliği içinde yapmadığı Bajada askerlerin silâha sarıldığını duyan sivillerin onlara iltihak etmek üzere yollara düşmeleri şeklinde te- celli etmektedir. Dr. Salazar dahil- den gelen bu tazyike nasıl karşı ko- yacak ve diğer taraftan Angolada giriştiği amansız sömürge a sini nasıl idame edecektir aa savaş ortekiz a son nutkun- da şöyle bir mâna da bulmak mümkün: Portekiz, Birleşmiş - Mil- letler ile ancak Beynelmilel teşkilât, sömürge menfaatlerim savunmada kendisine yardım ettiği ölçüde işbir- liği edebilir. Son günlerde Hindista- nın eline geçen Goa, Daman, Diu sö- mürgelerinden bahsediş tarzı bunu Salazar konuşuyor 'Çanlar kimin için çalıyor? anlaşılmaktadır. Yüzbaşı Gomes, ge- çen 12 Kasım seçimlerinde Cumhuri- yetçilerin adayı idi. Hangi seçimler bunlar? Dr, Salazarın sömürgeler meselesinden ötürü Birleşmiş - Mil- letlerce takbih edilmesi ve Santa Ma- rta transatlantiğinin Galvao tarafın- dan kaçırılması üzerine sarsıldığını nihayet farkedebildiği durumunu gü- ya Portekizlilere tamir ve tashih et- tirmek maksadile tertiplediği seçim müsveddesi!.. Muhalefetin e et- mediği bu seçimlerde Dr. ar 1,5 milyon Portekizli seçmene in Tende rerek 130 üyeli Meclisi kendi adam- larıyla doldurmuş ve güya bu suret- le kamu oyunun kendisini ne kadar kuvvetle tuttuğu bir kere daha belli olmuştu. Ama işte şimdi o kamu oyu, düşündürmektedir. Salazar, "Biz Hin- distanın taarruzuna mâruz kalabili- riz, fakat biz olmadan Hindistan bu topraklarda barış kuramaz" demek- tedir. Demek oluyor ki, diğer sömür- gelerde de bir yıldan fazla bir za- tan beri kıpırdanmaya başlamış olan Mozambikte de Portekizliler olma- dan barış kurulamıyacaktır Portekizlilerin barış kurma işini nasıl tuttukları hakkında bir fikir e- dinebilmek için Angola olaylarının 1961 bidayetinde gösterdiği manza- raya şöyle bir göz atmak faydalı o- lacaktır. Geçen yaz Angolada, tenkil son haddini bulup, Güvenlik Konseyi Por- 23