8 Ocak 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 22

TEKNİK Bir trafo istasyonu Emeğin birbirinden bağımsız üç ayrı teşkilâ- ta verildiğine ve aradaki koordinas- yon ve işbirliği de gerektiği şekilde sağlanamadığına göre, başka bakan- lıklara bağlı dairelerle aradaki ba- gıntıların neden bir türlü düzenlene- mediği (okolaylıkla (anlaşılmaktadır. Hararetli çekişme TEK kanununun yeniden ele alın- ması için yapılan toplantılarda başlıca iki tez öne sürüldü. Bunlar- dan İlki Sanayi Bakanlığının tezidir Ve elektrikle ilgili bütün konuların, yani ister yakıtlardan, ister sudan e- nerji üreten kaynaklar bahis konusu olsun, mutlaka TEK'in elinde toplan- masını ve bu husustaki bütün çalış- maların kurulacak teşkilât tarafın- dan ele alınmasını istemektedir. İkin- K'in adıyla uygun şekilde kurmasının liberal eko- nomilerde mümkün görülemiyeceği. unun ancak koyu bir devletçilikle bağdaşabileceği şeklindedir. Bu ikin- ci tez daha çok belediyeleri temsil e- n İmar ve İskân Bakanlığı ile Ba- yındırlık Bakanlığı ve DSİ temsilci- lerinin fikridir. Kanunun tartışılmasında esas çe- kişme, su santrallannın etüdü, plân- lanması ve inşası konusunda çıktı Tartışmalarda esâs hedefi Devlet Su İşleri teşkil ediyor ve şimdiye kadar yapılan büyük barajların ve su sant- rallarının kurucusu olan bu idareden yetkileri geri almak isteniyordu. As- lında DSİ, nisbeten yeni bir daire olmasına rağmen manda büyük işler başarmış ve 22 mükâfatı bakımdan dikkati üzerine çekmiştir. Yoksa Su İşleri olarak kurulmuş bir idareden su santrallarıyla ilgili yet- kileri kaldırmak, hattâ bunları pay- laşmak, Türkiyenin coğrafi tabiatı i- cabı, bir tarafı tamir ederken bütün mekanizmayı bozmak demektir. Çün- kü Türkiyede akarsuların karakteri, bunların tek maksatla, meselâ yalnız enerji maksadıyla, kullanılmasını e- konomik sebeblerden önlemektedir. Böyle yapıldığı takdirde -ki şimdiye kadar birçok misâller vardır - orta- ya çıkan tesisler rantabilite sınırla- rından uzaklaşmakta, dolayısıyla, za- rarı önleyebilmek için elektrik o fi- yatlarını yükseltmek gerekmekte- dir. Halbuki memleket oendüstrisi- nin gelişmesi, plânlı ve hızlı bir kal- kınma, ancak bol ve ucuz elektriğin elde edilmesine bağlıdır k tezi savunanların öne sürdük- leri örneklerden ikisi (o Yunanistanla İngilteredir. Bunların ikisinde de su- lar idaresi sadece elektrik elde et- mek amacıyla kullanılmaktadır. Bu- nun yanısıra sulama, taşkın önleme veya diğer maksatlar mevcut değil- ai Başka bir misâl, Fransadaki E. . F. -Electricite de France - dir ki, ii idare zaten pek demode metod arla çalışmakta, bizzat Fransızların bile zaman aman tenkitlerine uğ- ramaktadır. Sanayi Bakanlığı tem- silcilerinin ileri sürdükleri gibi yapı- lacak olursa hem memleketin kal- kınma gücü azaltılmış olacak, hem de üstelik su santrallarını yapacak TEK ile su işlerini yürüten DSİ arasında daimi bir girişim yaratılmış buluna- caktır. Hal çaresi O hâlde ne yapmalıdır? Tenkit ok- larına hedef tenkil eden bazı ger- çekler de var. Meselâ Devlet Su İşle- ri, elektrik konusunu* elinden bırak- mak istemediği halde, tutumunun hiç de bu işleri gereği gibi oyürütmeğe yeter bir teşkilat haline gelme yönün- de olmadığı görülmektedir. Aksine, sanki Türkiye sularından elektrik elde edilmesi pek önemli bir mesele değilmiş gibi, DSİ'nin o işi hafiften aldığı görülmektedir. İnşa ettiği bü- yük barajların kontrolünü Amerika- lı müşavir firmalara yaptıran idare- nin, bu metodu her zaman uygulaya- cağı düşünülemez. Müşavirlerin ya- nısıra daima hizmete hazır durumda, Türk mühendislerinden kirken, buna önem verilmemiş, o in- şaatlarda çalışıp da sonradan daire- de vazife almış elemanların tecrübe - leriyle faydalı olacakları teşkilât kurulmamış, perakende hâlde dağılıp gelmişlerdir. Üstelik DSİ bu haliyle tecrübeli ve değerli elemanları toplamak şöyle dursun, şimdiye kadar elindeki mev- cutları transfer etmek durumunda kalmıştır. Herhalde, su santrallarıy- la ilgili konuların DSİ'ye bırakılması isteniliyorsa, ona elektrik işleriyle uğraşacak bir teşkilâta yakışır (o bir düzen verilmesi İlk ele alınacak işler- dendir. Yapılacak İkinci iş, Sanayi (oBa- kanlığının bünyesinde birbirinden ba- ğgımsız olarak çalışan üç ayrı teşki- kilâtı bir tek idare altında toplamak- tır. Bu, gelecekteki TEK için de ilk ve hayırlı adımı teşkil (oedecektir. Böylece kurulacak bir tek ida- re, Türkiyede elektrik işlerine ait etüd, plânlama, proje işlerini üze- alacak, termik santralların, hatlarının, şehir (o şebekele- rinin inşaatını yapacak, memlekette mevcut bütün bölge santrallarını is- letecektir. Böylece hâlen İller Ban- kası tarafından yürütülmeğe o çalışı- lan, fakat aslında belediyelerin bir- çok dertlerine deva olmak yolunda saplanıp gücünü tüketmiş durumda bulunan bu bankanın gerektiği gibi yürütemediği, yeni tesisler dim işleri tek elde toplanmış olacak e bu maksatla daha büyük bir ser- maye ayrılacağı için işlerin yürütül- mesi imkân dahiline girecektir. Her gayeye adım adım erişileceği bir an hatırdan çıkarılmazsa daha uzlaştırıcı ve memleket menfaatle- rine ok daha uygun çözümlere va- rılması kabil olacaktır. AKİS, 8 OCAK 1962