7 Mart 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 21

DÜNYADA Bağdat Paktı Lüzumsuz kahramanlık MacMıllan Moskovada Sovyetlerle anlaşabilmek için ter dökedu sun, Amerikan diplomatları luzum— z yere gerginlik yaratacak hare- ketlerinde berdevamdırlar. Bu hafta ortasında Washingtondan ve Tah- ralıdan gelen haberler, — dedikodusu zamandan beri devam eden as- keri ittifak andlaşınalarının imzalan- mak üzere olduğunu bildiriyordu. Andlaşmaların Türkiye ile alâkalı olan kısımları çoktan hazırdı. Şimdi İran ve Pakistanın itirazları da karşılan- mış, onlar da imza koymaga razı ol- muşlardır. Resmi merasimin bu haf- ta sonuna doğru, her üç memleket için müştereken, Ankarada yapılma- sı beklenmektedir. İran, Amerikan teminatını sağla- ma bağlar bağlamaz, kabadayılık ha- reketlerine başlamayı da ihmal et- memişti. Bati ile Doğu arasındaki münasebetleri lüzumsuz yere gergin- leştiren bu hareketlerin başında 1921 tarihli Rus - İran ittifakının beşin- ci ve altıncı maddelerını hükümsü ilâh etmek geliyor! İttifakın bu maddeleri, İran top- raklarının Sovyetlere karşı kullanıl- ması halinde, Rus kıtalarının İrana girmelerine cevaz veriyordu. Gerçi, anlaşma o zamanın şartları gözönün- de tutularak, yani ihtilâl düşmanı Taşnak Ermenilerinin faaliyetlerini önlemek maksadıyla imzalanmıştı ama, o zamandan beri Rusya 1ç1n daima büyük ehemmiyet ifade etmiş- ti. Hattâ İkinci Dünya Harbi sıra- sıhda Sovyetlerin Kuzey İranı işgal etmeleri de bu anlaşmanın sağladığı hukuki imkân sayesinde mümkün ol- muştu. Bağdat Paktı dolayısıyla, İranla Amerika arasında askeri andlaşma imzalanacağı haberleri üzerine, Rus- lar tekrar bu maddelerden bahset— meğe başlamışlardı. —Amerika İran topraklarında füze rampaları ve üs- ler kurduğu takdir. Rusya için askeri mücadeleyi icabettirecek hu- kuki vaziyet ortaya çıkmış olacaktı. İran son hareketiyle, şimdiye ka- darki dedikoduları da dolambaçlı bir şekilde teyit etmiş, olmaktadır. Amerikayla imzalanacak ittifak and- laşması demek ki sadece "tedafüi" hükümler ihtiva etmemekte — Rusla- rı kuşkuya düşürebilecek bir takım füze ve iç mevzularını da içinle al- maktadır. Herhalde, Rusların bir gibi tertiplerden şüphelenip İrana yürü meleri ihtimâlini ortadan kaldırmak arzusu, Tahranlı — devlet adamlarını böyle bir karar almag tir. Fakat -So 1921 anlaşması hala yururlukte ol- sun olmasın- Moskovayı tahrik ede- cek bır adım atılmıştır ve Şahin tah- uğru ekrar — heyecanlı gunler geçırmek zorunda bırakılmış- tır. OLUP BİTENLER MacMillan Moskovada Krutçef ile Turizm!. nı bir ara, tasım tarağını toplayıp Sovyet Rusya l3ale turnesi I ngiltere — Başbakanı MacMillan, etrafındaki hayli kalabalık heyet- le birlikte, bu hafta başında salı günü Moskovadan yine bir Comet uçağına atlayarak üç buçuk saatte Londraya öndü. Moskoyada uçağa binmeden once pazartesi Öğleden sonradan i- tibaren görüşmeler pılmış, fakat muzakerelerın başında ortalığı saran soğu havajrıjiağıt- mak bir türlü mümkün olmamıştı. Müzakereler önce samimi bir ha- va içinde başlamıştı. Tatlı tatlı ko- nuşulmuş, birlikte yenen ilk yemek- ten sonra müzik dinlenmişti. Prog- ram pek beynelmilel bir hava taşı- yordu Parçalar da manalıydı Pucci- nı 'den "Bir ün" aryasını, "Eğer Seni Sevseydım adlı bir bal- lad takip etmişti MacMillan'ın Moskovaya - gelişi- nin hemen ertesi günü, Krutçef tara- fından söylenen bir nutuk herşeyi altüst etmişti.. Sovyet Başbakanı, Dışişleri bakanları arasında Alman- ya meselesi için görüşmeler yapılma- sı hususundaki Batı teklifini sert bir edayla reddediyor ve bütün bunların emperyalizm oyunlarından başka bir şey olmadığını — söylüyordu. — Bütün dünyadaki diplomatik çevreler, misa- fir bir başbakanla gizli görüşmeler cereyan ederken böyle bir nutkun söylenmiş olmasını en azından "hafif- lik" olarak vasıflandırdılar. MacMil- lan'a bakılırsa, bu hafiflik falan de- ğil, kendisine — karşı — yapılmış ağır bir hakarette. Hatta, İngiliz başbaka- dar kazmış, etrafındaki ğukkanlı Ingılızlerın 1srar1yla bu ka- rârından caydırılmışt Müzakerelerin nazık bir safhaya gerdiği, Kiev seyahati sırasında daha kati bir şekilde belli oldu. Krutçef, Ukraynanın — merkezine yapılacak seyahat sırasında İngiliz başbakanı- na refakat edeceğini — önceden söy- lemişti, Fakat — müzakereler soguk bir safhaya girince, dişinin ağrısını bahane edip Kremlinde kaldı. Mac- Millan, böylece, Kiev'e başka mihA mandarların refakatinde gitti; ora,' da siyâsi görüşmelerin havasından uzak, halkla işçilerle ve köylülerle temas etmeğe çalıştı. Fakat, şerefi- ne verilen bir resmi ziyafette de, içindeki kırgınlığı gayet zarif bir tarzda İfâde etmekten de geri kal- madı Hazırladıgı nutuk- metninde "Doğu ile Batı arasındaki münase- betlerin düzeltilmesine çalışmak" tâ- biri vardı. an, etrafındakile- rın de görmesine bilhassa itina ede- rek, cebinden kalemini çıkardı ve "düzeltilmesine" kelimesini çizip "da- ha fazla bozulmamasına" tâbirini koydu. MacMillah'ın Sovyetler Birliğine yaptığı ziyaret, siyasi görüşmelerden çok, birbiri peşinden gelen bale ziya- fetleri peklinde cereyan etti. İngiliz Başbakanı Moskovaya ilk vardığı gece Bolşoy Balesini seyretmişti. Ki- ev'de de şerefine Ur bale temsili ve- rildi. Bale temsillerinin sonuncusunu seyretmek için de Kiev'den uçağa at- layıp ta Lenıngrada kadar uçmak icabet