22 Şubat 1958 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 15
SAĞLIK lar. Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i Şa- haneden mezun olduktan sonra mem- leketine döndü ve Musul Vilâyeti Sey- yar Tabibliğine tâyin olundu. Birinci rbi patlak verince, bütün si- Bilâhare de, Cemal Paşanın Lübnan- ia açtığı Daruleyt Müdürlüğüne getirildi. 1918'de tstanbula çağrıldı ve Aşayir ve Muhacirin Müdüriyeti Umumiyesi Sıhhiye Müdürü oldu. Mustafa Kemalle tanışma ene 1918 yılında Ruslardan gerı alınmış olan Erzuruma Sark Or- lusu Müfettişi Kemal Paşanın tale- Ti üzerine Hilâliahmer Üçüncü İmda- lı Sıhhiyye ekibi reisi olarak gönde - rildi,bu vazifede kırk gün kaldı. O- İstanbuldan Ankaraya kaçırmıştı. Dolayısı ile Kırdarzade Lütfi artık Ankara ile muhabere ediyordu. İşte Kırdarzade Lütfinin ilerde Türkiye çapında bir adam olmasını temin e- den İnönüyle tanışması da Ankarada vuku bulmuştu. Gerçi İnönü bu "ta- rihi mülakatı" pek hatırlamamakta- dır ama eski İstanbul valisi bir defa- sında Nazilliden Ankaraya geldiğinde A dıvarın evine davet olundu- ğunu ve orda Halide Edip hanımın da hazır bulunduğu bir toplantıda İsmet Paşaya takdim edildiğini unut- mamış, unutturmamaya çalışmıştır. İstiklâl Savaşından sonra, Kırdar. zade Lütfiyi üç sene müddetle Viya- ve Pariste goz hastalıkları uzerınde -kendisi göz doktoru idi- ihtisas yaparken görüyoruz. 1925 yı- lında İstanbulda. Kerküklü akrabala- Dr. Kırdar hasta çocukları ziyaret ediyor Bir hassas kalp ya gittiğinde, Mustafa Kemali Os- nl ordusun vesile ile tanışmak, fırsatını ele geçi di.Zaten Kırdarzade-Lütfi gırışkenbır adamdı. İçtimai mevki sahibi insan- ların cemiyetine muvaffakiyetle so- luyordu. Mustafa Kemalle görüş- melerinde, Mustafa Kemal ona yap- mak istediklerini anlattı ve İstanbu- la dönüşünde bu hususta kendisine yardım etmesini bildirdi. Daha sonra Kırdarzade Lütfiye Aydin Cephesinin merkezi Nazillide rastl_anır Vazifesi, Hilâliahmer Be- rıci İmdadı Sıhhiyye ekibi reisliği- dir. O sırada Mustafa Kemal Anka- da ilk hükümeti kurmağa muvaf - fak olmuştu. Gene o günlerde Adnan Adıvar da Kâtibi Umumisi bulundu- ğu Hilâliahmerin Genel Merkezini 16 rından ve gene Kırdarzadelerden Hayriye hanımla evlendi. Avrupadan avdetinde, İzmir Sıhhiye — Müdürlü- ğü ve Belediye sertabibliği göz has- talıkları mutehassıslıgına getirilmiş- ti. Vazifesinden kısa bir müddet ayrı- lıp, tekrar başlamadan önce "“mül- teci, kimsesiz ve meskensiz Türkler- den" olduğu için kendisine İzmir İs- kân Müdürlüğü tarafından Karşıya- kada bir de yalı Verılmış i! Siyasi hayata a tarihlerde Kırdarzade Lütfinin en büyük emeli, göz hastalıkları mütehassısı olarak iyi bir isim yap- maktı. Fakat 1934 senesi onun için . Elin- 1 Dr. Refik Saydam tuttu ve onu Kütahya milletvekili o0- larak Meclise soktu. Sonra, gene Dr. Refik Saydamın delaletıyle 1936'da Manisa Valiliğine getirildi. İsmet İnö- nü Cumhurbaşkanı olunca İstanbul Valisi Muhiddin Ustündağın değişti- rilmesi zarureti ortaya çıktı. Dr. Lütfi Kırdar Manisada iyi çalışmış, eserler vermişti. İstanbul valiliği için mevcut üç aday arasından İnönü, Refik Saydamın tavsiyesiyle onu seç- ti. Böylece Dr. Kırdar tababet saha- sından idare ve politika sahasına a- tıldı. İstanbul Valiliğinde ilk işi ken- disine "İnönünün adamı" payesini yakıştırmak oldu. Bunda muvaffaki- yet kazandığı inkâr edilemez. Kırdar- lar bu hedefe doğru ailece savlet yap tılar. İnönü ailesi İstanbula geldiğin- de Kırdarlar tarafından sarılıyor, kendilerine programlar çiziliyordu. Bizzat vali yanlarından ayrılmıyordu yere gitse karşısında — mutlaka bir Kırdar buluyordu. O kadar ki, en sonda vali ailesiyle İnönü ailesi ara- sında bir akrabalık dahi ikincilerin hayret dolu nazarları arasında başa- rıyla keşfedilip çıkarıldı. Bu suretle. . Kırdar "İnönünün adamı" ol rak İstanbulu idare etti. ..Yürü ya kulum deyince Kırda_rı asıl şöhrete ulaştıran yer bu İstanbul Valiliği oldu. İstanbu- lun -vekilleri de dahil, onuncu valisi idi. Bu vazifeyi onbir sene -bir re- kordur ve 6. 12. 1938 den 24. 6. 1949 arasındadır- deruhte etti. Tek parti devrinin bütün valileri gibi o da C.H.P. İl Başkanlığı yaptı. İmardan hoşla- nan gayretli bir idareci olarak İstan- kazandırdı. Meselâ Spor ve Sergi Sa- Hava Tiyatrosu. Taksim- deki ü Gezisi ve Belediye Gazi- nosu, Atatürk Bulvarı hep Kırdarın zamanında meydana getirildi. İs- tanbuldaki istimlâk ve imar faaliyet- leri ilk defa 1939 da, Kırdarın çalış- malarıyla başladı. Kırdar eger dina- kan faaliyetlerinde şimdi beliren ba- zı müşküller kolaylıkla halledilirdi. Buna mukabil Dr. Kırdar da eli, ko- lu daha serbest hareket imkânını bu- lurdu Gerçi İnönü Kırdarı çok tutar- . Kırdar da "Milli Şefi" ne sadakat, le hizmet etmek babında en ufak açığı vermezdi. Ama Cumhurbaşka- nının valiye olan bu itimadı devrin bakanlarını dahi kıskandırırdı. Kırdar ise, bu itimaddan aldığı cesaretle kendisini bakanlardan üstün görürdü. u yüzden bakanlarla arasında bir hayli hâdise cereyan etmişti. Dr. Kırdar tam onbir sene bir çok eser Vererek fakat 'Millt Şefine şi- rin gorunme merakı yüzünden her eserine "İnönü" adını takarak vali- lik yaptı. Bu onbir senenin sonunda Kırdarın valıhgını yaptığı İktidarın İstanbulda seçim kazanma şansı sıfır, dı. Açılan tesislere, devrin lıderlerının ismini vermesi O zamanın muhalifle- rini harekete geçirmişti. C. H. P. li Şehir Meclisi de bir karar almış, ölümünden beş sene geçmedikçe her- hangi bir şahsın isminin — abidelere AKİS, 22 ŞUBAT 1958
