22 Haziran 1957 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 11

KN ARA SEÇİMLERİ NİÇİN KALDIRILAMAZ? kseriyet partisinin seçim menfa- ati zaviyesinden umu lerin vaktinden çok e gı yolunda türlü rha_ıetlerln ortaya çıkmasiyle unutulur gibi gürünen muallâktaki ara seçimleri dâvası, yeni bir karar zamıanının yaklaşma- 81 Bebebiyle. yeniden güniün mesele- prensipleriyle mutabakatsızlık gösteren bir duru- mun temelli olarak uzayıp gitmesin- den ibarettir. * D emokrat Partij liderleri 1950 de olduğu gibi. 1954 umumi seçi- minde de Büylük Millet Meclisine se- çilmek satsını yalnız bir intlhap dairesine hasretmiyerek, yadırgan- imyacak bir ihtiyatla, iki çevrede adaylık koymak yoluna gitmişler- dir. Ve neticede de her ikl çevrede- ki seçmenlerin itimadını elde etmek mazhariyetini denemişlerdir. Fakat awaba umumi reylerin bu neticesine politik sınıfın mukabele- si seçmenlerin beklediğine ne dere- ceye kadar uygundur ? Aslında kanunun gözettiği kolay- lik, bizdeki seçim sisteminin kusur- lu taraflarını lüzumlu reformla dü- zeltinceye kadar siyasi liderlerin ve her partinin seçkin elemanlarının teşril faaliyete katılmak şansını art- ararak parlamentolu demokrasinin Rormal şartlar içinde işlemesine iti- bar kazandırmak. hem de İleri de- mokrasilerde görülen tecrübeli bü- yük parlemanterler xetistlrmek ge- leneğlnin bu sayede bizde de kurul- masına hizmet gibi umıımî istifade gayeleri etrafında güzel düşünülmüş esaslardan ilham almıştır. Yoksa bu usulün neticede seçim çevrelerin- den birini Büyük Millet —Meclisinde blr teşri dmrmlnin sonuna kadar a hiç veya eksik derecede temsil edllmek aklhetlne uğratmak paha- sına düşünülmiüş — olmadığı şüphe- sizdir. Çünkü böyle bir düşünce prensip- ler sahasında herşeyden evvel ana- yasa hükümlerinin bir ihlâli olmak Anaya- seçim ka- nununun tâyin ettiği çevrelerden se- çilen mebuslardan teşekkül eder. Bu mebuslardan hirinin mevkliinin boşanması halinde yerine diğerinin seçilmesi hakkınıdaki anayasa emri meclisin tamamlığı ve milletin hâ- kimiyet hakkiyle ilgilidir. MilNli ha- kimiyette ise her vatandaşın hisse- sBİ mevcuttur. Bir seçim çevresinde- ki vatandaşların bu hisselerini poli- tik kuvvetler hükümsüz düşüremez- er. Nasıl ki. bu temel kaideve uygun olarak kanun vazır da, iki yerden seçilenlerin bir çevrede milletin ha- A4KİS,28 HAZİRAN 1957 kimiyetine vekillik etinayi tercih ile diğerinde yenlden seçim yapılması- nı seçim kanununda ayrıca belirtme- yi unutınamıştır. Bunun tatbikatı- ni devanmnılı süurette — gerilere doğru atarak parlamentonun tamamlığını eksik sayıda sabit hale getlirmek, aslında demokratik anlayışın tathi- katiyle de telif edilemez. (,'lîııkü de- mokrasinin ananevi olarak kabul edilen münası hualkın memleket ida- resine ve polltik işlerin yürütülme sine geniş ölçüde İştirakidir. Bu lş- tirakın sağlanması ise halkın kendi hakimiyetine tevkil yetkisinin hür- met görmesiyle mümkündür. Bu hakkın bir zerresini vatandaşın elin- den almak mümkün değildir. Çün- kü aksi takdlrde vatandaşın memle- ket idaresine iştiraki politik kuv- vetlerin arzularına göre bağışlanan bir meta olmak menzilesine düş- mekten korunamaz. İki verden adaylık usulü ise höy- e bir neticeye hizmet için İhdas e- dilmemlilştir. Bilâkiş seçim kanunu parlamentolu demokrusi müttefikan, tam bir sadakat hissi- yatı içinde hazırlanımıştır. emokrasinin esasını bozmadan ara seçimlerinin kaldırılması an- cak bir ıpekllde ıııümkün olabilir. O da blir nrebusun boşandığında se- çildiği liste lnerlndekl tasnife zore kendinden sonra en çok rey alan day tarafından yerinin doldurnlma- sıdır. Eğer masraf külfeti yüzünden ara seçimlerinden kurtulmak iste- niyorsa nisbi temsil sistemine uy- gun olan bu haleflik yoluyla o ne- ticenin istihsali mümkündür. Yok- sa bazı intihap dairelerinin Büyük Mecliste temsil olunmak hakkındapv mahrum — edilme mukabilinde masraf kulfetlnden kurt lmayı dü- şünmek ara seçimdlerinin esprisini tamamiyle galp etmek neticesine varır. n sene Fransız Mili Meeclisinde Sosyalistler tara- fından ara seçimleri yerine haleflik usulünün konulması için yapılan bir kanun teklifi Üüzerine geçen tar- tışmalarla, sonunda varılan karar, bi zim gihi demokrasi merdiveninin he- nüz ilk basamağındaki memleketler için istifadeli derslerle doludur. Tek- lifi müdafaa edenler ekalliyetin hu- una hürmet esasını muhafaza et- tiği için haleflik usulünün nisbi tem- sil rejimiyle ahenkli olduğunu ileri sürmüşlerdir. İtirazlar ise tamamiy le ara seçimlerinin esprisi üzerinde toplanmıştır. Bu seçimlerin esprisi, intihap — datrelerini — parlamentoda temsil edilmekten mahrum bırnkms- makla heraher aynı zamand leketi serbest olarak fikir be)anın- dan uzaklaştırmamak ve parlamen- Faik Ahmet BARUTÇU toyu memleket efkârını öğren- mekten alıkoymamaktır. Parlamen- tolu demokrasi rejiminde bir defa yapıldıktan sonra zarfında umumi reylerin konultasyonunu men et- mek inemleketin politik siması- nı dondurmaktır. Bu tefsirleri yapanlar, Fransanın Milli Meclla re- lnllğınde 6rnek tarafsız idaresiyle retli adı anayasa hukuku kitap- a geçmiş olan büyük parle- ıııanter Henri Brisson'un otuz sene evvel mevzuda söylediği şu söz- leri hatırlatmışlardır: “Genel oylara karşı ağzını kapa- yan. kendini memleketten tecrit e- den, hiç bir şey görmemek İçin göz- lerini kapayan, hiç bir Şşey İşitme- mek için kulaklarını tıkayan. hülâ- sa, hükümranlık vekâletini akim şe- kilde elinde tutan bir Fransız mec- Hisş ve böyle bir meclisin artık ne öğrenmek ve ne de dinlemek istediği bir memleket karşmında kanun yap- ması düşünülebilir mi? İki ayrı tez arasında en sonunda Cumhuriyet Meelisinin kararı, tar- mıştır. vermemek noktasından düşünülmell- dir. Bu bak an mebusluk mevki- inin açılmasında ara in yapıla- cağını göz önünde tutan bir kanun- la seçilen meclis tarafından, seç- menler icin mütecavizane — olarak hissedilecek bir değişiklik kanunda yapılamaz. Bu sebeple Cumhuriyet Meeclisinin yapacağı, sunulan teklifi kayıtsız olarak reddetmektir! seçnıenlerln hukukuna taalluk eden prensipler sahasında ileri sürülen yukardakl fikirler, demokrasinin bir j yalnız bu ixmin verilmesin- den ibaret olmadığını ne güzel anla- tıyor! Bu rejimin prensiplerini ak- siyonlarımıza rehber olarak kabu- letmek rejime bir sadakat borcu ol- duğuna göre ne ara seçimlerini de- vamlı olarak gerilere doğru atmak ve ne de seçmenlerle geçilenlenler mez; pranslıılor sahasında kabul et- tiklerimizi tatbikat sahasında red- detmiş- olmak durumunı girmemek için düşünülem Ekseriyet partlulnln sayın idare- cilerine, hayranlık gularıyla bir arada kabul ettlğlmjz. eıuıslı surette demokratik bir Cumhuriyet için sö- zün isabetlisini hatırlatalım: “Menedilemiyecek olanı kendini- Ze mal ediniz!”