22 Aralık 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 14

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA tuttu. Fiyat indekslerinde ve hayat pahahhgı mukayeselerinde, bütçe lâ- yürtasmda mehaz — olarak gösterilen Birleşmiş Milletler istatistik bülteni- nin Eylül sayısını çıkartarak açtı. Lâyihadaki rakamlarla, — mehazdaki malümatın yekdıgerıne uymadığını komisyona gösterdi ve hakikatten nasıl inhiraf edildiğini, — bütçe gibi mühim bir lâyihada dahi asılsız ista- tistiklerin uydurma mehazla kullanıl- dığını, bunu vazifenin — ciddiyeti ile kabılı telif görmediğini ve — kasdi mahsusla veya ihmalkârlık eseri ola- rak iktisadi şartlar hakkında Bü- yük Millet Meclisini yanıltmak mev- kııne düşüldüğünü en insafsız lisan- la söyledi, Bunun lâtife kaldırır yeri oktu ridun Ergin, komısyona hitaben sozlerını şöyle bitirdi: — Arkadaşlarım, birgün sizler de iktidardan ayrılacaksınız. Sahip bu- lunduğunuz şahsi servetler sayesin- de belki, o vakit de müreffeh bir ha- yat yasamağa devam — edeceksiniz. Fakat bu hatalı siyaseti destekledi- ğiniz takdirde, — arkada bırakacağı- nız 1st1raplar1n ve içtimai faciaların manevi mesuliyetini hatırlamanız lâ- zımdır. Sizleri, herşayinizi borçlu ol- durunuz bu vatanı düşünerek bir vicdan muhasebesi yaptıktan sonra reylerinizi kullanmaga davet ediyo- Tu ükümet ve muhalefeti dinle- dikten sonra bu hatalı iktisadi sıya— setin düzeltilmesini temin etmek si- lin elinizdedir. Zira memleket men- faatlerini siyasi mülâhazalardan üs- tün tutarak iktisadi zorlukları yen- mekliğimiz. neslimizin bu topraklar üzerinde beka şartını teşkil etmekte- dir." Hür. P. sözcüsünün konuşmasının akisleri henüz dağılmamıştı ki P. nin yeni seslerinden İzmir milletveki- li Behzad Bilgin söz aldı. Harikalar yaratan İktidarı göklere çıkarıyordu. Ne müthiş işler yapılmıştı! Bir mil- letvekili FFeridun —Erginin kulağına eğildi: "— Demin Uyuyan Adam diye bahsettiğin Behzad Bilgin miydi, Al- lahaşkına?" Ticaret Sürpriz G eçen hafta içinde bütün Türki- yede ticaretle — uğraşanlar telâş içinde idiler. Ziyaretler birbirini ta- kip ediyor, telefonlar boyuna işliyor- du. Telâşın sebebi gene Milli Korun- ma Kanunu tatbikatı idi. Bilindiği gi- bi 6731 sayılı kanunla değiştirilen Milli Korunma Kanun 31 maddesinin bir bendi "1thalatçılık 1le toptancılık veya — perakendecilik ve alelumum toptancılıkla perakendeci- liğin hiçbir surette aynı şahıs uhde- sinde — birleşemeyeceği" — hükmünü koymuştu. Gene kanunun geçici | in- ci maddesıne göre durumları yukar- daki hükme uymayanlar, yani birden fazla sıfatı uhdelerınde birleştirmiş 14 olanlar altı ay içinde sıfatlardan bi- rini seçmek zorunda idiler. 11 Aralık 1956 günü bu altı aylık müddetin sonu idi. Telâşın sebebi do bu idi. nkü kanun usul hakkında hiçbir şey söylemiyordu. Sıfatlardan birini seçen tüccar bu kararını bildi- recek miydi; kime, nasıl bildirecek- ti? Bu sorulara cevap arayanlar, aradığım bulamayan insanların üzün- tüsü içine düşüyorlardı. Bu arada İs- tanbul Ticaret Odası bir tebliğ ya- Tebliğde deniliyordu ki: lli Korunma Kanununun muad- del 31 inci maddesinin 8 inci bendine göre ithalâtçılık, toptancılık ve pe- rakendecilik sıfatlarından ikisi aynı şahıs uhdesinde bırleşemeyecegınden tacirlerimizin 2.1956 tarihinden itibaren bu sıfatlardan yalnız birini Bakaniığı Ekonomi ve Tıcaret Modern yaz - boz tahtası muhafaza etmeleri icap etmektedir. Keyfiyetin tescil ve ilâm kanuni bir zaruret olmamakla beraber muhafa- za edilen sıfatih posta ile gönderile- cek pulsuz bir dilekçe ile Odamıza bildirilmesinin — muvafık ve — faydal mütalâa edilmekte olduğu bıldırılır Böylece İstanbul tacirleri bir sı- kıntıdan kurtulmuş oldular. Fakat böyle bir tebliğin yayınlanmadığı şe- hirlerimizde telâşlı hava daha bir müddet devam etti. Sıfatların ayrılması kararının maksadı ayrı ayrı sıfatlara alt kâr- ların bir elde birleşerek fiyatları şi- şirmesini önlemekti. Bir tacir sattığı bir malın maliyetine hem toptancı, hem de perakendeci kârı ekliyor, mal daha el değiştirmeden fiyatı yükseli- yordu. Kanunun hükmünün yürürlü- ğe girmesinden sonra bu durumun önleneceği umuluyordu. Fakat bu yeni durumun hayat pa- halılığını — hafifletmek — yolunda pek faydalı bir adım . olmadıgım iddia edenler pek çoktu.. Bunlar önce, bil- hassa küçük, ticaret merkezlerinde İş yapan tacirlerin sıfatları ayrıldıgı takdirde ticaret hayatının büyük sıkıntı ile karşılaşacağım ileri sürü- yorlardı. İstanbuldaki bir tacir top- tancı veya perakendeci olarak pek âlâ kâr eder ve faaliyetini devam et- tirebilirdi. Ama bir küçük tacir, hele Anadolunun küçük kasaba ve şehir— lerinde, aynı imkâna sahip değildi. Ya faaliyetine son verecek, ya da ha- yatı ucuzlatmayacağında — şüphe ol- mayan bazı tedbirlere baş vuracaktı. Firmanın büyüklüğü, küçüklüğü ba- kımından bu itirazı ileri sürenler bir de işin çeşidi bakımından aynı duru- mun doğabileceğine dikkati çekiyor- lardı. Bunca yıllık emekle kurulmuş mü- esseselerin değişen şartlar karşısın- da hiçbir çareye baş vurmadan kapı- sına kilit asacağını veya zararına ça- lışacağını hiç kimse — bekleyemeyece- ğine göre hayat pahalılığım belki de arttıracak olan bazı tedbirleri tacir- ler tarafından — başvurulacağı şüphe- sizdi. Meselâ sadece şeklen ayrı ça- lışacak olan gölge firmaların kurul- ması, masrafların çoğalmasına sebeb olarak, fiyatları yükseltebilirdi. Ticaret muhitinde sıfat faaliyeti devam eder sonuçlar verebileceği tartışılırken 13 Aralıkta İktisat ve Ticar Bakanlı- ğı bir tebliğ yayınladı. Daha önce ya- yınlanmış olan K/1051 sayılı karar, hususiyet arzeden bazı mallar için imalâtçılık, - toptancılık ve peraken— decilik sıfatlarının — birleştirilebilece- ğini kabul etmekte, bunun tayin yet- kisini de İktisat ve Ticaret Bakanlı- ğına bırakmakta idi. İşte son tebliğ bu yetkiye göre çıkarılmıştı. 12 A lık gününden itibaren muteber sayı— lan bu tebliğin birinci maddesi şöy- ledir "Memleketimizde müteamil dahili ticaret usulleri ve satış hususiyetleri itibariyle ekli listede gösterilen mal- ları satan hakiki ve hükmi şahıslar ve müesseseler uhdelerinde imalâtçı- lık, toptancılık ve perakendecilik ve- ya toptancılık ve perakendecilik sı- fatları birleştirilebilir. Ancak, bu şa- hıs ve müesseseler mezkür malların satışında hangi sıfatla —hareket et- mişlerse, yalnız o sıfata — müteallik kâr haddini alabilirler." Bu suretle hem sıfat birleşmesi ka- bul edilmiş, hem de ancak bir sıfata alt kâr tanınmak suretiyle fiyatların şişmesi önlenmek istenmiştir. mallar üzerine toptan ve perakende fiyatlarını ayrı ayrı gösterir etiketler konulacaktır. Fakat ilgililer, o mâl- lardan bazılarını sadece bir sıfatla satmak istedikleri takdirde bu duru- mu belirten bir yazıyı iş yerlerinin görünür bir yerine asmak zorunda- dırlar Teblıge ekli üstede gösterilen mal- AKİS, 22 ARALIK 1956