12 Kasım 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 28

FEN Dört kişilik gurup Sansasyon Maddenin esas yapı taşlarından biri olan protoıı pozıtıf elektrıkle yük- lüdür. Baz atif proton denilen anti- proto i kı ton gıbı bır parçacıktır, yalııız elektrık ükü gatiftir. Gerek Dirac teorısıne ge reks dana yeni olan alanlar teori- e gör e, nasıl negatif yüklü elekt- ronuıı p f yüklü bir ikiz kardeşi varsa, n gibi pozitif yüklü pro- tonun da negatf yüklü bir ikiz kar- deşi bulunmalıdır. Dolayısiyle elde kâfi enerji varsa bir protonla bir anti- protondan ibaret bir çift parçacık ya- ratmak mümkün olmalıdır. Yalnız antiproton doğduktan sonra dünya- yarattılar mızda uzun boylu dolaşamıyacaktır. ü bir protonla çarpıştığ ikisi- birden yok —olacaklar ve kütleleri tamamen enerjiye çevrile- cektir. FEpey zamaııdır fizikçi- lerin büyük kısm muhake- melerin dogruluguna ınanıyorlar- dı. Fakat bir roton, — anti-pro- ton çifti yaratmak 1çın gereken ener- ji çok yüksek - mılyarlarca elektron volt - olduğu için böyle bir deney yapılamamıştı. üksek enerjilerin rastlandığı kozmik ışınlar içinde bir kaç defa anti-protonun varlığını gös- teren işaretler bulanlar çıktı. Hatta daha geçen sene iki tanınmış kozmik ışın fizikçisi Dr. Schem ile Dr. Rossi, birbirlerinden bağım olarak, anti protonu bulduklarını ıddıa etiler. Fa- ka deneyleri herkesi inandıracak ka- dar kesin deliller ortaya koyamadı. Ümitler daha ziyade Kaliforniya'da ınşa edilen dev atom parçalayıcı ma- kineye çevrilmişti. Bevatron adı ve- rilen bu alet protonlara 6,2 milyar elektron-voltluk korkunç bir enerji verebilecekti. Alet tamamlanıp mun- tazam çalışmaya başlar — başlamaz derhal anti-proton yaratma deneyı- ne geçildi. Dr. Emilio Segre'nin ida- resinde dört kişilik bir gurup, be- vatronuıı verdiği yüksek eııer_ıılı pro- on demetini bir bakır hedef üzerine yönelttiler. Çarpışmadan bir çok a- tomik parçacıklar çıktı. Fizikçiler, çarpışma mahsulleri üzerine öyle e- lektrik ve manyetik kuvvetler tesir ettirdiler ve ölçü aletlerini öyle uy- gun noktalara yerleştirdiler ki, an- cak bir anti-proton bu karmaşık te- sir sahası içinden geçip aletlere va- rabilecekti. Deney sonunda bir kaç parçacığın gerçekten aletlere erişe- bildiği görüldü. İşte bunlar yeryü- zünde insan eliyle yaratılan ilk anti protonlardı. Anti- protonlarııı keşfi ilim dün- yasında geniş akisler yaptı. Bir çok tanınmış bılgın bu keşfin çekirdek t'ızığınde yeni bir devre açabıleceğını ifade ettiler. Pratik faydaların ne- ler olabılecegını tahmın tmek ıçın vakit henüz çok endir. İlk akla gel n şey proto la antı-proton çar- pışıp bırbırlerını tamamen ımh tikleri zaman açığa çıkan büyü nerjiden istifade etmektir. Gerçek- ten bu esnada 2 milyar elektron-volt- luk, yani uranyum - 235 çekiri değının bölünmesiyle elde edılen enerjıııın 10 katına eşit miktarda, enerji meydana çıkar. Ancak bu eııer_ııden faydala- nabilmek için bir çeşit zincir reak- siyonu doğurmak gerekiyor ki bunun mümkün olup — olamıyacağına dair henüz hiç bir işaret yoktur. AKİS, 12 KASIM 1955