18 Haziran 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

FEN Atom Yeni atom yarışı İngilterenin atomdan elektrik istih - sal etmek üzere geniş bir prog- ramla harekete geçtiğini ilan etmesi bütün dünyada atom enerjisi çalış- malarına yeniden büyük bir hız ver- di. Bizim gibi bu sahaya yeni girecek olan memleketlerden —Amerika gibi atom enerjisinin vatanı sayılabilecek en ileri memleketlere kadar her yer- de şimdi atom enerjisi programları yeni baştan gözden geçiriliyor. Geç kalmış olanlar hiç olmazsa bir an önce tecrübe safhasına girmek için, ileride gidenler ise tecrübe safhasını bir an önce bitirip tatbikata geçmek için çareler arıyor ve buluyorlar. İlk atom patlamasından on sene sonra atomun barış yolunda kullanılması i- çin milletler arasında gerçekten yarış başlamıştır. İngiltereden biraz sonra Fransa da büyük bir hamle yapmıya karar verdi. Fransada bir müddetten beri atom silahları yapıp yapmamak me- selesi ilim çevrelerinde ve basında tartışılıyordu. Yeni Başbakan E. re, hükümetin idaresini ele aldı- ğı günlerde verdiği bir demeçte, "a- tom ve hıdrOJen bombaları imali için çalışacağını" söylemiş ve hattâ "bu gün dünyanın atomcu, devletlerle a- tomcu olmıyan devletler şeklinde iki kısma ayrılmış" olduğunu ve "Fran- sanın birinci guruba katılması gerek- tiğini" ilâve etmişti. Fakat sonra il- mi müşavirleriyle konuşup atom si- lâhı imalinin ne kadar az ,iktisadi bir iş olduğunu öğrenince sağ oyuşu galip geldi. İkinci bir demeçle, "Fran sanın barışçı bir atom devleti olmıya karar verdiğini ve bütün gayretlerini atom enerjisini barışçı gayelerde kul- lanmaya sarf edeceğini" ilân etti. Bu karar sonunda bakanla dan M. Pa- lewski yetti bir atom enerjisi plânı hazırladı. Hükümet başkanının da tasvibini kazanan bu plâna göre o— nümüzdeki üç senenin atom çalışm larına 100 milyar franklık tahsisat ayrılacaktır ki bu miktar son on se- nede atom işlerine sarfedilen bütün paranın aynıdır. Plânın tertibinde göz önünde tutulan esas fikir Fransanın artık ilk tecrübe safhasmı geçirdiği ve şimdi atom enerjisinden sanayide tam mânasiyle istifade için gereken ham maddeleri ve tesisleri hazırla- manın zamanı geldiğidir. Bu hazır- lıklar beş kısımda toplanmıştır: 1) Avignon livarında Marcoule'- da atomdan elektrik istihsal eden iki büyük santral kurulacaktır. Bunlar şimdi yapılmakta olan reaktörlerden ayrıdır. Gene Marcoule'da plütonyum istihsali için gerekli tesisler meydana getirilecektir. 2) Fransada bir ağır su sanayii kurulacaktır. Ağır su, reaktörlerde kullanılan çok lüzumlu bir maddedir şimdi Norveç'ten ithal ediliyor. 3) Fransada ve müstemlekele- rinde bulunan tabii radyoaktif kay- nakların isletilmesine hız verilecek- tir. İlk hedef 10.000 tonluk bir uran- yum stoku meydana getirmektir. Elektromanyetik ayırıcı Ayırıcısı buysa, ya karıştırıcısı? AKİS, 18 HAZİRAN 1955 4) Milli ve özel sanayiin atom enerjisi çalışmalarına geniş ölçüde iştirakleri sağlanacak ve böylelikle bol sayıda atom uzmanı ve teknisye- ni yetiştirilecektir- 5) Nihayet atom gücüyle işleyen gemiler ve denizaltılar inşasına çalı- şılacaktır. Palewski plânının gayesi, Fran- sayı Avrupa kıtasında atom enerji- sini sanayie ilk defa tatbik eden dev- let yapmaktır. Her şey tahmin olun- duğu gibi cereyan ederse, 1965 de Fransada istihsal edilecek elektriğin onda biri atom enerjisiyle karşılana- caktır. Bu oran İngiliz plânında düşü- nülene yakın, hattâ ondan biraz yük- sektir. Avrupada bu plânlar hazırla- nırken Amerika da şüphesiz boş dur- muyor. Atom Enerjısl Komisyonu da- ha Önce çizdiği beş senelik plân ge- reğince 1959-1960 a kadar çeşitli re- aktörleri çalıştırıp deniyecek ve an- cak hangi tip reaktörün en iktisadi olduğunu anladıktan sonra sanayi i- çin atom santralleri inşasını teşvik edecekti. Fakat İngiiterenin attığı cesurane adım onları da harekete ge- tirdi. İngilizlerden geri kalmamak için Amerikalılar da tecrübe safha- siyle inşa safhasını birleştirmeye ka- rar verdiler. Geçen ay içinde ayrı aş- rı beş Amerikan firması her biri a- şağı yukarı 100 milyon vatlık güçte beş tane atom-elektrik santrali kur- mak için teşebbüse geçtiler. Bunları başka firmaların ve başka santralle- rin takip edeceğine şüphe yoktur. A- merikada bu gün iyice belirmiş olan umumi kanaat on senedir beklenmek- te olan büyük atom sanayiinin niha- yet doğmakta olduğudur. Atom ener- jisi Komisyonu reaktör şubesi müdü- rünün tahminine göre Amerika 1965 de atomdan elde edilecek elektrik gü- cü o tarihte İngilterede gene atom- dan elde edilecek 1,500 - 2,000 milyon vatlık gücün 2,5-3 katını bulacaktır. Harwell'den haber: Harweli, — İngilterede atom enerjisi alışmalarının toplandığı başlıca - merkezdir. Atomun savaş ve barış- taki tatbikatmı İngiltereye bu kadar çabuk getirmiş olan verimli çalışma- ların büyük kısmı burada yapılmış- tır. Atom Enerjisi Dairesinin Hazi- ran başında yayınladığı bir kitapla bu enstitünün faaliyetine ait şimdiye kadar gizli kalmış bir çok husus a- çıklandı. Kitapta enerji istihsali, re- aktörler ve izotoplar — bahislerinde kaydedilen — gelişmeler anlatılıyor,, bulunan bazı özel teknikler açıklanı- yor ve yapılan muhtelif fizik, kim- tırmaları Cenevre konferansı için hazırlandığı anlaşılan bu geniş faaliyet raporun- da ayncâ Harwell'de kullanılan a- letlere ait resimler de vardır. Sahife- lerimize aldığımız iki fotoğraf da bu resimlerdendir. Birinci Tresimde üç dört senedir çalışmakta olan "BEPO”" reaktörünün deneyler için kullanılan yüzü görülüyor. Reaktörden çıkan nötronlar ortada görülen uzun boru-