21 Mayıs 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 14

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA let bir şahsı manevidir; şahsı mane- - viler de tıpkı hakiki şahıslar gibi i- vaidkâr, çalışmalarımızın hakikaten müsmir olduğunu isbat etmeliyiz. Bunun için de memleket dahilinde olduğu kadar memleket haricinde de biraz mürekkep sarfetmek mecburi- yetinde olduğumuzu unutmamak ge- rekir. İşte her yurtsever vatandaş için ifası zevkli vazifelerden biri buradadır. || Maliye Merkez Bankası Kanunu Uzun zamandır halk efkârını hayli meşgul etmiş olan, Merkez Ban- kası kanununun bazı maddelerini ta- dil eden kanun tasarısı artık kabul e- dilmiş bulunuyor. Merkez Bankası kanununun yeni şekliyle: 1 — Hazine cari yıl masraf ye- künunun 2 15 i nisbetinde Merkez Bankasından avans alabilecektir. Ca- ri masraflar her sene artan amme masrafları dolayısiyle kabaran umu- mi butçe ve mülhak bütçe gıderlerıy— tadır. Avanslar yalnız tahdit edilme- mekle de kalınmamış, aynı zamanda tecdit edilme imkânları da sağlan- mıştır. 2 — Amortisman ve kredi sandığı devlet tahvili satın alabilmek için Merkez Bankasına borçlanabilecektir. 3 — İktisadi devlet teşekküllerin- den pek çoğunun finansman kayna- ğını teşkil eden hazine kefaletini ha- iz bonolar eskisi gibi gene Merkez Bankasına iskonto ettirilebilecektir. 4 — Sanayi ve maden işleri, kü- çük sanat ve esnaf ihtiyaçları için yeni senetler ihdas edilmekte ve bun- ların Merkez Bankasınca reeskontu- na izin verilmektedi 5 — Merkez Bankası Umum Mü- dürlüğü Türkiyede faaliyette bulunan bankaların kredi, döviz ve diğer mu- amelelerine ait her türlü malümatı ve müşterilerinin risk vaziyetlerini talep ve bu risk vaziyetleri hakkında ilgili bankaları tenvir edebilir. Ban- kalar istenilen malümatı vermek mecburiyetindedir. kardan beri beş kalem içinde topladığımız Merkez Bankası kanu- nundaki değişiklikler basında müna- kaşa edildi ve hattâ tasarı Mecliste müzakere edilirken Maliye Bakanı- nın görüşünü de öğrenmek mümkün oldu. Bakana göre tadilât, iş hac- mindeki gelişmeden ileri gelıyordu Dolayısiyle tadilâtı doğuran bir ih- . Tadilâtın aleyhinde bulunan- lar ise meseleyi Merkez Bankasının emisyonunun nisbetsiz bir şekilde artmasına irca ediyorlardı. Emisyon- daki nisbetsiz artış ise para kıymetı— nin düşmesini intaç edecekti. AKİ kanun daha tasarı halinde iken ya Servet veren bankalar Şefaf cama dönecekler pılacak tadilât hakkındaki görüşünü bildirdi. Onun için bu sefer yeniden uzun boylu aynı noktalar etrafında duracak değiliz. Yalnız şu husus göz- den irak tutulmamalıdır: Emisyon hacmi, Merkez Bankasının hazineye vereceği avanslar, hazine kefaletini haiz bonoların Merkez Bankası Port- föyünde birikmesi biraz - ama haki- katen biraz - para nazariyeleri üzerin- de kafa yormuş kimseler için para fab- rikası kurmaktan farksızdır. Şüphesiz ki para hacmi ile iş hayatındaki ge- lişmeler piyasa şartları arasında doğ- rudan doğruya münasebetler vardır. Yalnız bu münasebetleri ölçüp tarta- rak tesbit etmeli, tedbirde hata etme- meğe çalışmalıdır. Paramız - iktisa- di hayatımızın kanı mesabesindedir - teslim edelim ki satın alma gücünden kaybetmektedir. Bu keyfiyet ise tek başına iktisadi hayatın korkunç şe- kilde dalgalanmasına, işlerin normal mecralarını kaybetmelerine, — fert rin tasarruf meyillerinin azalmasına her türlü mala tehaccümün artması- na ve hattâ Türkiyeye gelecek ser- mayenin, işler tam manasiyle normal mekanizmasından uzaklaşmış olduğu için, gelmemesine sebep olu Harpten sonra Avrupa ekonomi- sinde belirli bir canlılık var. Bu can- lıliık çok memleketlerde azami sevi- yeye ulaşmış, İngilterede ve İsveçte hafif enflasyon emareleri belirdi. Bi- lir misiniz bu memleketler küçük enf- lasyon emarelerine karşı nasıl müca- dele ediyorlar? İsveç mecburi istik- raz akdetti, ingiltere faiz hadlerinde memleketlerin yola koyulacağımız, o nı hastahkla koyuldukları memleketlerden ibret alacağımız yer- de sanki iktisat ve maliye ilminin tavsiyeleri Isveç için başka, İngiltere için, Türkiye için başka imiş gibi e- misyon musluğunu ardına kadar a- çıyor, yükselen fiat seviyelerini da refah unsuru olarak karşılıyor ve bu durumun husule gelmesinde en ağır manevi mesuliyet altında bulunmala- rı gereken milletvekillerini maddeten mükâfatlandırıyoruz. z hare- ketlerle iktisat ve malıye ilminin çe- tin davaları çözülür mü? Sonra ne yapıyoruz? Ek bir madde ile banka- ları ve bankaların müşterilerini rönt- gene tabi tutuyoruz. Meslek sırrı, ti- cari işlerdeki sürat ve saire gıbı iş hayatının hassas noktalarını renci- de ediyoruz. Bunlar için de sebep var, Bankalar yolsuzluklara tevessül edıyor diyeceksiniz! Olabilir amma hükümet etmenin hikmeti olmadan olacağı, gelmeden geleceği kestirmek, basiret sahibi olma eğil midir? Heyhat, nerede o günler? İktisadi hayatın dalgaları o kadar kuWetli ki en kuWetli gözler bir hafta ileri- sini göremiyorlar. Onun için de iş- ler kötü durumun husule gelmesini Önlemek olacağı yerde, kotuluklerle mücadele etme k oluyor. Halbuk prensip suçlularla mücadele etmek değil, cemiyette suçlular diye bir kit- lenin türemesine meydan vermemek- ASTRA Ampulleri Az cereyanla bol, ışık verir ve uzun ömürlüdür AKİS, 21 MAYIS 1955