23 Ekim 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 13

mademki kömür buhranı her zaman iş- letmeyi sıkıntıda bırakacaktı. Yapıla- cak tek şey vardı; İlk defa bu şebeke- nin elektrifikasyon işinin ele alınıp, tat- bik mevkiine konması! Çalışmalara başlandı. Bütün mem- lekette demiryolları işletme şebekesinin eleklrıklendırılmesı şimdilik imkânsızdı. En acil olan bu bin iki yüz kilo- metrelik mıntakayı içine alıyordu; işe buradan başlanılmalı idi. Tetkikler, bu bölgede, elektrifikasyon işinin mükem- mel bir surette yapılabileceğini ortaya çıkardı. Yabancı firmalar ile konuşma- lara girişildi, bu firmalardan pek çoğu işi üzerlerine almak istediler, bir Alman - n kılındı, bu şirketin mümessilleri ile mü- zakerelere başlanıldı Şebekenin elektrifikasyon işi altı se- nelik bir plâna bağlanıyordu. Bu zaman içinde merhale merhale elektrikli trenle- rin işlemesi gözönünde tutulmuş, henüz işlemesi gözönünde tutulmuş, henüz mukavele imzalanmamış olmakla bera- ber, —yabancı inşaat şirketi tarafından teklif kabul edılmıştı İlk olarak Hay- darpaşa - ehir arasındaki elektrik hatlı trenlerin işletilmesine başlanacak, sonradan sene ve sene eke genişle- tilecek, Ankara'ya, buradan da Zongul- dak ve diğer bölgelere teşmil edilecek- ti. —Hatların elektriklendirilmesi kuzey Batı Anadolunun santral ve baraj işinin bitmesi ile aynı zamana tesadüf ettiri- liyordu; her iki faaliyet sahası da birbi- rine bağlanmış, — demiryolları elektrifi- i kuzey Batı Anadolunun paralel bir faaliyet programı çizil i Bu şeb kenın elektrifikasyon işi, çift hat kadar pahalı değildi. Çift hât dokuz yüz milyon liraya ihtiyaç göste- riyorsa elektrik işi iki yüz milyon ile gerçekleşebilecekti. Demiryolları idaresi birinci şıkkı halletmiş, tasarruf cihetine gitmiş, ayrıca bu memlekete eli yüzü düzgün, Avrupai bir şekil verebilmek imkânını bulmuştu. Hesaplarda bir di- ğer cihet ortaya çıkıyordu ki, elektri- fikasyon işi ile bu dert de kendiliğin- den. ortadan kalkıyordu. Hâlen beş yüz bin ton kömür yakan —İlgililerin tâbiri ile «seçme kömür»— bu bölge bir kaç sene sonra nakliyatın fazlalaşması ile 750 bin ton kömür yakmağa başlaya- caktı. Nakliyata yüzde on fazlalaşma binerken, — kullanılan kömürün miktarı yükselecek, masraf fazlalaşacak ve bun- ların karşılanması belki de imkânsız ha- le gelecekti. Elektrifikasyon işinde neticeye va- ir, Demıryolları ıdarecıle— trikli trenlerin işlemesini temin edecek olan anlaşma imza edilecektir. Diğer - bölgeler ürkiye'de hemen her sene bir kömür buhranı vardır. Bu, istihsalin az, is- tihlâkin fazla olmasından ileri gelmek- AKİS. 23 EKİM 1954 tedir. Kömür talep edenler arasında re- kor, demiryolları idaresine aittir. Bugün bütün Türkiye'de bu idare bir milyon iki üz bin ton kömür yakmaktadır. Miktar Türkiye için mühimdir. Bir kere tasavvur ediniz, bütün memleketin demiryolu — şebekesi elek- trikli hatlarla işlese, bu hem sürat, hem de tasarruf bakımından bize büyük fay- dalar temin edecektir. Fakat, şimdilik bütün memleketin sathına bu teşebbü- sü yaymağa imkân — görülmemektedir. Her yerde elektrifikasyona gitmek için, birinci derecede derecede bu işi sağlıyacak lâzımdır. isadi el şanslara malik olan bu işlerin yapı- labilmesi için sadece Kuzey Batı Böl- gemizde elektrik teinin edecek tesislerin değil, hemen her yerde kuzeyde, doğu- da ve batıda, ayni barajların, santralla- rın inşa edilmesi zarureti vardır. Bugün Kuzey Batı gibi birkaç büyük santralı inşa edilmiş ve edilmekte olan bir böl- gede demiryollarında elektrifikasyon işi altı senelik bir program ile tahakkuk memleketin diğer bolgelerınde dermryollarının ayni şansa malik olabilmesi için senelerce beklemek bugünkü şartların ortaya koy- duğu bir zarurettir. Zaruretler ile dolu bir memlekette kalkınmaya girişmek, bütün medeni dünyanın tatbik ettiği ta- bii ihtiyaçları plânlaştırmak ve en kısa zamanda işletmeye çıkarmak zordur. Bu zorluklar içinde demiryolları idaresinin yeni bir anlayışla, her türlü hesabı göz önünde tutarak faaliyet gösterebilmesi menfi düşüncelerle soy]enecek belirti- lecek işlerden değildir Tasarruf, tasarruf... Bugün demir- yolları idaresinin üzerinde durduğu tek nokta budur. Doğunun bazı illerinde artık kömür yakan lokomotiflerin işle- tilmesi usulüne veda edilmektedir. Ma- t hem kolay bulunan, hem de ıtıbarıyle kömürün yanında olan bir metadır. Doğuda başlıyan ma- zotlu lokomotiflerin işletmeye çıkarıl- ması zarureti belki de — yavaş yavaş memleketin bir çok bölgelerine girecek- tir. Bu suretle bazı tren seferlerinin za- ruret dolayısiyle işletmeden muvakkaten kaldırılması tehlikesi bertaraf edilecek- tir. Zaruretler B ütün bunlara rağmen, bugün demir- yolları idaresi her bakımdan ihtiyaç- lar içinde kıvranmaktadır. En başta, bir türlü yenileştirilemeyen personel dâ- vası vardır ki, katarların aksamasında idareni randımanlı çalışmasında bü- ü mahzurlar ortaya — çıkarmaktadır Demiryolları idaresinde çalışanların bir kısmı işçi ücretleri üzerinden —ziyade- si ile çok para alarak—, diğer bir kısmı ise memur bareminden maaş almakta- dır. Bu öyle neticeler göstermektedir ki, personelin çalışmasında muhakkak men- fi tesirler tevlid etmektedir. Tahmin edebilirmisiniz ki, bir işletme yerinde bazı hallerde işçibaşı işçisinden az para alır, zira baremin hudutları içinde bu- lunur! Böyle bir şeyin varid olmaması gerektiğini — söyliyebilirsiniz, fakat de- ULAŞTIRMA miryollarındaki — şikâyetleri dinlerseniz, bunların bir memlekette, Türkiye'de bir hakikat olduğunu görürsünüz. Bu hal idarede hoşnutsuzluğa yol açmaktadır. dakik çalışması lüzumlu bir işletmede, barem ölçülerinde bir ayarlama yapıl- mamaktadır. sonelin iyi ve istenilen şekilde malümatım tetkık ediniz, pan her çarpışmada, her halanın personelde olduğunu görürsü- nüz. seksen hata ile çalışan bir personelin düzeltilmesi lâzımdır; a rılması şarttır. larında bugünkü imkânlar 1le iş almaz. Demıryollarının vereceği yüz 1i- ralık bir limite mukabil, seler; hem de de dır ki, bir mislini, vazife alması şartı ile daha teklif etmekte ve vermektedir. Demiryollarında bu islahat hareketine icap eder. Bunlardan başka, demiryolları bü- karşılığı vagon siparişlerinde bulunmaktadır. 1951 de ithâl edilen bir yolcu vagonunun — değerine bugün dış memleketler yüzde on veya on beş zam yapmışlardır. Bu — şartlar altında demiryolları elindeki tahsisatı ayarlı tutmak, hem de her ihtiyacı karşılamak zorundadır. fazlasını bakımlardan geçilmesi, Anlaşılıyor ki rahat seyahat ede- bilmemiz imkânları araştırılmıyor de- ğil. Araştırılıyor Amma gene de bunun tahakkuku için seneler ve seneler bek- lememiz lâzımdır Her muessesenın çalışma faalıyetı— Bunun ötesinde o mü seden iş ıstenılırse bu takdirde, rım da hazırlamak icap — etmektedir. Halbuki, demıryoları idaresinin kurulu- ladık, daha ileri bir çalışma programı çıkarmasını hemen hiç bir hatanın gö- rülmemesini talep ettik. Talep etmek için, O müessesenin talep ettiklerini bol bol, düşünmeden vermek lâzım gelirdi. Vermek, bilhassa ucu paraya dokunan bir işin karşılıgmı temin etmek mese- lesinde, hasına rız yazabiliriz. İlk defa istenileni te- min etmesini, sonra da istenilen yerine getirilmezse en sert tenkidi yapmasını bilmeliyiz. —Bu şartlan hazırlamadıkça hiç istek, hiç bir talep kuvvet bulamı- yacaktır. 13