24 Şubat 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 27

KİTAPLAR HÜRRİYETİN İLÂNI Prof. Dr. Tarık Zafer Tunaya, Siyaset İlmi Serisi I, Baha Matbaası, İstanbul. 1959, 112 sayfa 500 Kuruş) VIYarık Zafer Tunaya adı memleketi- mizde, bilhassa yakın çağ tarihi için yazılmış eserlerde bir "sigorta" mahiyetini taştır. Genç bir ilim ada- mı olan Tunaya, büyük bir azim, sa- bır ve sonsuz araştırmalar, çalışma- lar sonunda haklı bir şöhret yapmış- tır. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fa- kültesi Esas Teşkilât Hukuku Profe- sörü olan Tunaya, bilhassa politikay- la pek içli dışlı olmuş olan yakın çağ siyasi tarihinde, tarafsız ilim adamı olarak yaptığı — çalışmalarla dikkati çeker. Onun siyasi partiler adlı kita- bı, mevcudu kalmamış olmakla bera- ber daima hatırda kalan ve aranan bir kitaptır. İşte şimdi bu genç pro- fesör müşahedelerini ve tezlerini, tıp- kı ders takrirleri gibi bir seri altın- da toplamaya başlamıştır.. (Hürriye- tin İlanı, İkinci Meşrutiyetin Siyasi hayatına bakışlar) adlı kitap bu se- rinin ilk cildidir. Hürriyetin İlânı ad- lı bu ilk cildi, Garpçılık Cereyanı, İs- lamcılık Cereyanı, Türkçülük Cereya- nı, Mesleki İçtimai Cereyanı, Sosya- lizm Cereyanı, Jön Türkler adlı altı cilt takip edecektir. Böylece tamam- lanacak olan bu seri ile de ikinci meş- rutiyet devrinin siyasi hayatına ait esaslı bir eser kazanmış olacağız. 112 sayfalık Hürriyetin ilanı adlı ilk kitap altı bölümdür. Objektif bir ilim adamı olarak kitabını tıpkı ders takrirleri gibi kaleme alan Tunaya, bu bölümleri şöyle sıralamıştır : 1) İkinci Meşrutiyetin Sınırları, 2) Meş- rutiyetin Siyasi Hayatı, 3) Siyasi Ha- yatın Unsurları, 4) İkinci Meşrutiyet Toplumunu Kaplayan Dertler, 5) Meşrutiyetin Siyasi Fikir cereyanla- rı, 6) Sonuç rık Zafer Tunaya kitabının ilk bölümünde İkinci Meşrutiyetin ne za- man başladığını tesbitle söze girmek- tedir. Meşrutiyetin ilânını detayları- na kadar veren Profesör, gene aynı bölümde İkinci Meşrutiyetin sonunu da tesbite çalışmaktadır. Kesin bir hükme varılmamış bu husus hakkın- da Tarık Tunaya da nihai birrakam vermemekle beraber bu tarihi 1922 olarak ileri sürmektedir Kitabın ikinci bolumunden itiba- ren ikinci meşrutiyetin detayları ve- rilmektedir. Önce kronolojik olarak iç ve dış olayların şeması çızılmekte sonra meşrutiyet kadrosu içinde si- yasi ve hukuki olaylar üzerinde durul- maktadır. Parlamantarizm ve Hürri- yetler, Seçimler, Meşrutiyet kabine- leri, Meclis Çalışmaları, fesihler ve AKİS, 24 ŞUBAT 1960 Prof. Dr. Zafer Tunaya İlmin sesi... tatiller, Suikastler ve ötesi başlıkları bu bölümdeki fasılları adlandırmak- tadır. Siyasi Hayatın Unsurları adını taşıyan üçüncü bölümde dört büyük fasıl yer almaktadır : 1) İdare edi- lenler, 2) İdare edenler, 3) İktidar Mücadelesi, 4) İttihat ve Terakkinin icraatı. Siyaset yapan — kitlenin genışle— mesi, vatandaşın doğuşu, etnik özel- likler, halk efkârı ve özellikleri, fiili tek parti rejimi, iktidar partisinin 1kt1dar tekeli, bu tekelin hu- bunun sonuçları, muhalefet partilerinin durumu, ikti- dar muhalefet mücadeleleri, muhale- fetin dayandığı tezler, sosyal ve kül- türel alanda, iktisat alanında, hukuk alanında İttihat ve Terakkinin icra- atı bu bölümde geniş olarak yer al- maktadır. Tunaya kitabının dördüncü bölü- münde İkinci Meşrutiyetle doğan bü- yük ümidi, hemen Üümidin peşinden gelen hayal kırıklığını; bunun sebep- lerini, bu yüzden doğan sabırsızlığı, anarşiyi, aşağılık duygusunu, taklit- çiliği, iktisadi geriliği, cehaleti, ikti- darın yetersizliğini ve aydınların so- rumluluğunu anlatmakta ve "bu dev- let nasıl kurtarılabilir" sorusunu so- ranların endişelerini izah etmektedir. Meşrutiyette Siyasi Fikir Cere- yanları başlığını taşıyan beşinci bö- lümde Garpçılık, İslamcılık, Türkçü- lük, Mesleki İçtimai ve sosyalizm ce- reyanları kısaca da olsa gözden ge- girilmektedir. Bu cereyanların ana hatları ile belli başlı takipçilerini de zikreden Tarık Zafer Tunaya, kitabı- nın son bölümünde, ikinci meşruiye- tin siyasi hayatına toplu bir bakış adı altında bu devrin tefsirini yap- ya vererek kitabını bitirmektedir. Yazar, kitabının yazılış gayesini şöyle anlatıyor: "Eski harfleri okuya- mayan, Osmanlıcayı anlayamayan bugünkü nesle, memleketimizdeki ide olojik hareketlerin gelişmesini anlat- mak. Bu hareketlerin zaman unsuru içinde mukayese ve değerlendirme imkânını, vesikalara dayanarak genç kuşağa vermek. Çok bol, fakat çok dağınık vesikaları aramaktan, şehir şehir, kitaplık kitaplık dolaşmaktan bir toplumun gençlerini kurtarmak istedik". Tarık Zafer Tunayanın bu söz- leri, Profesörün — eserini — genç- lere adadığını göstermeğe yeter. O, "ikinci Meşrutiyet bugünün kapıla- rını açan anahtarları verecek özlü bir devredir" diyor. Sonra devam edi- yor: "Meşrutiyet, yaşamak 1ç1n çır- pınan ve düşünen bir süredir Tarık Zafer Tunayanın kitabının bir ilim adamının eseri için gerekli olan ciddiyetten uzak olmadığında kimsenin şüphesi yoktur. Tunaya, kitabını yazarken her türlü peşin hü- kümden kaçmasını, hem de açıkça kaçmasını bilmiş bir ilim adamı. An- cak, kitabın yazılışı sırasında takip edilen fazla ilmi zihniyet bir bakıma severek okunacak bir kitap olmaktan çok uzak. Hâdiselerin akışının bir hi- kâye havası içinde verilmemesi de ay- rı bir kayıp. Zira Tarık Zafer Tuna- yanın kitabı çok okunması, üzerinde çok durulması, çok konuşulması gere- ken bir kitap. Böyle bir kitabın ise herşeyden önce rahat okunması, üni- versite kültürünün altındaki ınsanla— ra da bir şeyler ilham etmesi gerek. Tunayanın kitabında işte bu yok. Tu- gençler olarak sınıflandırmış. Halbu- ki memleket realitesi, bu tip genç- lerin sayısının pek mahdut olduğunu göstermektedir. Temenni edilir ki Tu- naya — siyaset ilmi serisi altında ya- yınlayacağı diğer kitaplarında ilmi kuruluğu bir parça olsun yumuşatır da, daha geniş okuyucu kitlelerine hitap etmek fırsatını bulur. Dolayı- sı ile de arzu ettiği neticeye daha kolay varır. 27