24 Şubat 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA Dış Ticaret Borç peşinde Geçen hafta içinde bir gün, uzun boylu, kibar tavırlı bir adam, yü- zünde bir sıkıntı alameti olduğu hal- de Türkiyeden Almanyaya hareket et- ti. Adam, Almanyanın Türkiyedeki Büyük Elçisi Ekselans von Broich- Oppert idi. Anadolu Ajansı Büyük El- çinin hareketinden evvel hükümet büyüklerimiz tarafından kabul edil- diğini ilân etmeyi unutmadı. Hadise, başkentin — diplomatik ve iktisadi çevrelerinde derhal tebessüm- lere yol açtı. Zaten bir müddetten beri bu çevrelerde gözler Büyük Elçi ile onun İktisadi Müsteşarı Von Ar- nim'e dikilmişti. Başkentte bir "Al- man Kredisi" lafı dolaşmaya başla- mıştı. Bunun üzerine meslekdaşları oklarını Von Arnim'e çevirmişler ve Batı Almanyanın Turkiyeye tek ta- raflı 90 milyon dolarlık bir kredi ver- meğe razı olmak suretiyle OECE an- laşmalarını bozduğunu mütemadiyen söylemeye koyulmuşlardı. Von Arnim önüne her çıkana bu şayianın asıl ve esası olmadığını, böyle bir şeyin ta- hakkuk etmediğini söyleyip duruyor- du. Fakat kredi lafı, sadece Von Ar- nim'in arkadaşları tarafından ileri sürülmüyordu. Büyük Elçi de ne za- man Dışişleri Bakanını, hattâ Başba- kanı görse Zorlu ve Menderes kendi- sine derhal bu krediden lâf açmakta, durumun ne okluğunu sormaktaydı- lar. Bu tazyikler karşısında Büyük Elçi bir çare buldu: Almanyaya gider, durumu Şansölye Adenawer ile onun şiddetli Maliye Bakanı Dr. Erhard'ın nazik ellerine terkeder, dönerdi. Böy- lece, buradaki ısrarlara karşı "Ben durumu mesul hükümet adamlarına arzettim. Henüz bir cevap gelmedi. Siz, Bonn'dan isinizi takip ettirin" cevabını verebilirdi. Büyük Elçi, müsbet bir cevap çı- kaçağını tahmin etmemekle beraber geçen hafta çantalarını alıp yola ko- yuldu. Seyahat, İktidarın "Seçim Ha- zırlıkları" ile alâkalı hadiselerden bi- rini teşkil etti. Her şey seçim için I_Iıkıkaten geçen hafta içinde B.M. e müzakereleriyle meş- gul olurken D.P. Hükümeti de iktisa- di sıyasetınde seçim tedbirleri almak- la meşgu 4. kota 1lan edilmiştir. nun -kredi tahditleri sayesinde- ©© 27den B 54e çıkartılması dört ay- dan altı aya yükseltilen ithâl müddeti içindeki tahmini ithâl hacminin 220 milyon doları bulması ve Merkez AKİS, 24 ŞUBAT 1960 Liberasyo- Bankasına yatırılan B 10 teminatın her nevi müracaatlara teşmil edilme- si OECE'nin yaptığı tavsiyeler isti- kametindedir. Ayrıca, tütün priminin de esas itibariyle 620 kuruşa çıkartıl- mış olması -bazı tütün nevileriyle af- yon hariç- kademeli prim sistemini tamamen ortadan kaldırmakta ve tek kura müstenit devalüasyonu ka- bul etmektedir. Bütün bunların, müs- tehlikin de, müstahsilin de hoşuna gi- deceği kanaati D.P. Başlarında umu- midir. Egede köylü tütün priminin yükseltilmesi sayesinde daha çok cüz- dan şişirecek ve eğer 4. kotanın mal- ları Mayıs içinde getirilmeğe başla- nırsa, seçimlere çok daha müsait bir hava içinde girilecektir! Nitekim, 4. kotada ithal hacminin artmasına rağ- men yatırım kotası eskisi gibi 30 mil- yon lira olarak bırakılmış ve böylece istihlâk teşvik edilmek istenmiştir. Ancak, bu seçim tedbirleri istikrar programının can alıcı başka noktala- rına aykırı düşmektedir. Tütün pri- minin yükseltilmesiyle Kambiyo Kar- şılık Fonu denilen tasarruf kaynağı ortadan kalkmakta ve âmme sektö- rünün yatırımlarının finansmanı çok daha çetrefil bir hâl almaktadır. Se- çimci D.P., bu tasarruf kaynağını, aşırı ihracat gelirlerine hususi bir vergi koymak suretiyle sağlamak ce- saretine elbette ki sahip olmayacak- tır. Demek ki, ıstıhsal artışı imkân- ları saglanmadan stihlâk yenıden teşvik edilmektedir. B unun da ekon mide yeni muvazenesizliklerin başlan— gici okluğunu söylemek mümkündür. Hasan Polatkan Komşunun hakkı komşuya.. 1960 seçim bütçesinin açığı bu — muvazenesizliği çoğaltacaktır. Dayan dayanabildiğin kadar Fakat D.P. başlarının bunlara aldı— rış ettiği yoktur. Te k dir. Bu maksatla D.P. rar bellibaşlı alacaklılarımıza başvu— rarak -sadece Almanyaya değil- - ni krediler istemiştir. Bakanlıklar üstü Dışişleri Bakanı Zorlunun, -bun- dan önceki kredi seferinin başarısız serdarı- İktisadi İşler Umumi Kâtip Muavini Elçi Hasan Işıkla Parise yaptığı son seyahat esnasında, La Muette Şatosunun koridorlarında bu işten başka şey konuşmadığı herkesin malümudur enflâsyoncu büsbütün Bütçe Ekip çalışması Gçen haftanın sonlarında bir gün C.H.P. Meclis Grubunun kürsüsü- ne elinde beyaz bir kâğıt tomarıyla uzun boylu, cüsseli, ciddi ve ağır tavırlı bir milletvekilinin, Van mil- letvekili ve Merkez İdare Kurulu Mu- hasip Üyesi, Maliye Bakanlığı eski Gelirler Umum Müdürü Ferit Mele- nin çıktığını görenler, Genel Sekreter İsmail Rüştü Aksalın hayatında belki de ilk defa bütün arkadaşlarının -baş- ta Melen- en şiddetli ısrarlarını red- dettiğini ve Genel Sekreterlik vazife- lerine devamdaki ciddiyet icablarının genel bütçe sözcülüğünden vazgeç- meği gerektirdiği yolundaki kanaati- ni tatbik ettiğini anladılar. D.P. İk- tidarının 10. yıl bütçesinin tenkidini C.H.P. adına Ferit Melen yapacaktı. Melen, kalın sesiyle nutkunu Gruba okumağa başladığından tam iki ay evvelindenberi C. H. P . Merkezİktisat Komitesi ve Araştırma Bürosu hum- malı bir çalışma içindeydi D.P. baş- larının ve Maliye Bakanlarının bugü- ne kadar bütün söyledikleri inceden inceye toplanmış ve tesnif edilmiş, is- tatistik bültenleri ve Resmi Gazete nüshaları dikkatle taranmış, tenkidin muhtelif kısımları Komite üyeleri a- rasında bölünmüştü. İsmail Rüştü , Ferit Melen, Cahit Zamangil, Doğan Avcıoğlu ve Coşkun Kırca bütçe tenkidinin —muhtelif kısımları hakkında ön projeler kaleme almış- lar, bunlar üzerinde münakaşalar ya- pılmış, ön projeler Melen tarafından bir proje hâlinde ve bir bütün olarak tekrar kaleme alınmış ve Aksalın Mebusevleri Turgut Reis Caddesinde- ki —çıçek bahçesinin nefasetıyle meş- tenkidi yapıldıktan sonra Melen nut- kunun son şeklini yazmıştı. Geçen 19