4 Ekim 1958 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 22

DÜNYADA OLUP BİTENLER Fransa General de Gaulle Toptancı! Oldu da bitti, maaşallah... eçen hafta sonu Fransa'da ve denizaşırı — toprakla- referandumun netice- leri bu hafta ortasında resmen a- mış oldu. De Gaulle'ün Beş huriyet Anayasası — kabul edılmıştı A; yrıca, — denizaşırı topraklar için yapılan tahminler de doğru çıktı. Afrika — müstemlekelerinden ' Gine, Fransız Birliğinden ayrılmak lehinde rey vermişti. Fakat, tahminler, rey- lerin nisbeti bakımından biraz eksik- ti. De Gaulle'ün en iyimser taraftar- ları bile üçte ikiden fazla bir ekseri- yet beklemiyorlardı. —Halbuki, refe- randuma geniş ölçüde katılsa ana- vatan halkının beşte dördü yeni A- nayasa Jlehinde rey vermiştir. Ce- zayirdeki baskı makinesi de tahmin- lerin fevkinde iyi işlemiş, oradaki neticeler de tam De Gaulle'ün istedi- ği gibi olmuştur. Lehteki reylerın çokluguna baka- rak Beşinci Cum yet Anayasası- nın bütün maddelerıyle milletçe be- nimsendiği zannedilmemelidir. Ana- yasanın beğenilmeyen tarafları çok- tur; fakat Fransız milleti istikrar- sız hükümetlerden, siyasi buhran- lardan o derece bıkmıştır ki, işin içinden ancak De Gaulle'ün çıkabi- leceğine kanaat getirmiş ve bütün ümidini ona bağlamıştır. Ayrıca, A- nayasanın — reddedilmesi halinı Fransanın maruz kalabileceği ıç harp tehlikesi ve silahlı kuvvetlerin 22 baskısı da neticelerin bu şekılde be- lirmesinde rol oynamıştı Gaulle, üzerine aldığı kurtarıcılık vazifesinin en çetin saf- hasıyla karşı karşıya ni Anayasa önümüzdeki pazar gü- nü resmen ilân edılmış olacaktır On- dan sonra, yeni bir hazırlanmasma sıra degıldır De Gaulle taraftarları, "ge- niş seçim bölgesi, parti lıstesı ve ıkı turlu ekseriyet" esaslarına dayana ve bir çok yerlerde sağcı elverişli duruma — getiren bir seçim sistemi istiyorlar. Radikallerle Sos- yalistler, tıpkı harpten önce olduğu gibi, tek adaylı küçük seçim bölge- lerine taraflardırlar unun, ma- i kuvvetlerce tutulan mutedıl e- halli lemanl ış başına getırecegme ka- nıdırler N cede diki Cumhur- başkanı Coty tarafından ileri sürü- len uzlaştırıcı bir sisteme varılacağı tahmin edilebilir: Geniş seçim bölge- leri, parti listeleri ve mutlak ekseri- yet: birinci turda mutlak ekseriye- BEŞİNCİ bulunuyor.. ti elde eden parti o seçim bölgesin- deki bütün mılletvekıllıklerını kaza- nacak; biri u d ekseri- yet eld dl kı i bir tur Sonunda mılletvekıllıklerı nısbI tem- sil esasına göre dağıtılacak. Fiffel'den Denizlerin dibine kadar e Gaulle, Cezayiri Fransaya sı- D ki sıkıya bağlıyacak şartları hazırlaya dursun, Kuzey Afrikalı milliyetçiler, hürriyetlerini — gasbe- arşı açtıkları mücadeleyi; şıddetlendırmışlerdır Geçen hafta, bir taraftan Kahiredeki Hür Ceza- yir Hükümeti Başkanı Ferhad Ab- yeni anayasaya, referandu- Cezayiri Fransız zeydek ind. eydeki Toulon deniz üssüne varın- caya kadar her tarafa dehşet saçı- yorlardı. Hattâ Paris şehri, ti farikasını, yani Eiffel kaybetmek — tehlikesiyle bile karşı- laştı. Yabancı bir turist kadın tara- CUMHURİ adyo gazetesinin ballandıra ballandıra anlattığı "küçük parti oyun- ları"ndan bıkan Fransanın yeni anayasasınm başlıca hususıyetlerını ndür: 1 Cumhurbaşkanlığı mev- üç fikir etrafında toplamak mümkü kiinin kuvvetlendırıl S — şa hurbaşkan 2 Pa rlamentonun kudretinin azaltılması, ayasa konseyınm kurulm en büyük lıususıyetı krallar e Gaul- 1 C mhurl : Anayasanın kadar kudretli bir cumhurbaşkam getirmesidir. Bu sebeple, le kendisi için ısmarlama bir anayasa yaptırdı" ne evvelce olduğu gibi Parlâmento tarafından ne Cumhurbaşkanı, Amerikadaki gibi doğrudan dogr Cumhurbaşkanının seçmenlerini parla denilm: t dir a halk tarafından enterler, Frans seçılmektedır sa ve denizaşı- rı topraklarındaki mahalli meclis uyelerı teşkil etmektedir. Fransanın idari taksimatı muhafazakâr unsurların seçim şansını arttırdığından, De Gaulle'den sonraki Cumhurbaşkanlarının iktisadi terakkiye ayak uyduramayan muhafazakâr unsurlar arasından seçileceği şüphesizdir. Bu suretle "Statik Fransa", kuvvetlenmektedir. tamamının seçmediği Cumhurbaşkanı, «Dinamik Fransa"nın aleyhine olarak son derece kudretli Halkın bir şahıstır: Parlamenter rejimde bir devlet şeiîmn sahip olduğu klâsik selâhiyetlerin teşkil ettiği camianın başka: hurbaşkanının devlet mekamz vamını temin için hakemlikle vazifelendirilmiş dışmda Cum hurbaşkanı, Fransa ve denızaşırı toprakların nıdır. Maamafih en mühim m- mesi ve dev etin de- r. Bu umumi normal İ le olma ıdi mahiyetteki hüküm üç şekilde tezahür etmektedir a) Hükümet başkanının tâyini: Başbakanın tâyininde parlâmento- nun hiç bir rolü kalmamıştır Cumhurbaşkanı kımseye danışmadan baş- ynü bakanı seçer. z başbakan parlam nto s'uldür. Yani Cumhurbaşkanının başbak anını parlâmento — devirebili Bu durumda başbakan iki patronu olan bir hızmetkara benzemektedır İki patrona hizmet etmek elbette ki zor ve tehlikeli bir iştir. si hayatın işleyişine tesiri: Cumhurbaşkanı parlâmentonun kabulettıgı kanunların ikinci defa munakaşasını ısteyebılır Beyenmedi- mühim kan kı arı, parlâmentonun başı üzerini en, halkın tasvibine sunabılır. Demek ki De Gaulle gibi halkın sevgılısı bir adam, teşrii uz- vun kanun yapmak selâhiyetini isterse bozabilecektir Bundan başka hükümet ve meclis başkanlarıyla istişareden sonra, Milli Meclisi fethe- debilir. e) Fevkalâde hallerdeki selâhiyetleri: Cumhuriyetin müesseseleri, toprak bütünlüğü ve milletlerarası taahhütleri ciddi ve ani bir tehlike karşısında kalırsa, Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Meclis Başkanlarıyla AKİS, 4 EYLÜL 1958