4 Ekim 1958 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 17

Bir tarihçe Şimdi ye k a d a r norralizme dört elle sarılan, dost Türkiyenin ısrarla- rına rağmen bu Ssiyasetten vazgeç- meyen ve bu yüzden Menderesten aleni bir takdir alan Afgan hüküme- ti bu sefer eskisinden daha yumu- şak davranıyor olmlalı ki, İran Sa- bi Konfederasyon 1lafını ortaya at- maktan çekinmemiştir. Maamafih Afganistana mühim ktisadi yardım- a bulunan Rusyanın -Kabilin baş- lıica caddesini Ruslar imar etmiştir- Kâbil hükümetini yârı yoldan cay- dırması imkânsız değildir Federasyon veya Konfederas- yon fikri ilk defa olarak - bundan ikibuçuk ay evvel Pakistan Başba- kanı Firuz Han Nun tarafından a- leniyete vuruldu. Pakistan Başbaka- nı yaptığı bir konuşmada — Afganis- tan, İran Pakistan arasında bir federasyon kurulması fikrini ihti- yatlı bir dille savundu. Fakat bu fi- kir, Pakistanda hiç de hoş karşılan- madı. Firuz Han Nun, şiddetli ten- kidlere maruz kaldı. Pakistan Baş- bakanı bunun üzerine böyle bir tek- lifte değil, sadece bir temennide pu- lunduğunu söylemek — mecburiyetini duydu. İşte İran Şahı şimdi, Pakis- tan Başbakanının talihsiz teklifini ele almaktadır Şahın bahsettıgı Aryan Konfe- derasyonu"nun mâhiyeti hakkında henüz hiç bir bilinmemektedir. Konfederasyon lâfi muhtelıf şekıller— de tefsir edilebilir. Yalnı ağda Paktının yanı sırâ bir konfederas— yon 'kurulmaya teşebbüs edilmesi, Pakistan, İran ürkiye arasında- ki münasebetlerin çok daha sıklaş- tırılması arzusunun"Neticesi olsa ge- rektir. İlgililer konfederasyon fikri ile bu yoldan ileriye doğru bir adım atmayı düşünmektedirler. Pakt me- raklısı Mr. Dulles'ın boyle bir fikri memnuniyetle karşılayacağl şüphe- sizdir. Hele Afga stanın — nihayet doğru yola girmesi Dulles son de- rece sevindirecek ve bu zaferin ka- zanılmasında başrolü oynayan Tür- ' şüpheler uyandırmaktadır. kiyeye karşı minnet hislerini izhar tir. etmesini bilecekt Komşularda durum T emel mesele, eğer gerçekleşirse, -pek muhtemel değildir. ya- Konfederasyonun Bağdat Paktından daha talihli olup olmayacağı nokta- sında toplanmaktadır. Bağdat Pak- tının başlıca zaafının Irak halkının bu pakta aleyhtar olması ve Nuri Saitln zorla Paktı halka kabul ettir- meye çalışmasından Heri geldiği ar- tık herkes tarafından bilinmektedir. Acaba Aryan Konfederasyona dün- yaya gelirse, bu illetten — kurtulabi- lecek midir? İran ve Pakistan hükü- metlerinin halka dayanmaması ve bu memleketlerde nötralist tema- yüllerin gittikçe kuvvet kazanması, konfederasyonun — istikbali hakkında çen haftanın ortasında Doğu Pakis- tanda İktidarla Muhalefet birbirine girmiştir. Kuvvetli muhalefet parti- si olan Avam Partisi -ki her an İk- tidara gelebilir- nötralizme taraftar- dır. İki ay kadar evvel Nasırı ziya- ret eden Avam Partısı lideri Abdül- hamit Han, "Pakistan ilk' fırsatta Bağdat Paktından çekılecektır, zira halkın büyük — çoğunluğu Pakta a- leyhtardır" demekten çekinmemiştir. Partisinin — şimdiki, Iktıdarın hatalı siyasetini terkedeceğini Nasırla sı- kı münasebetler kuracagını açıkla- Abdülhamit Hana göre, Pa- ATO ve Bağdat Paktı gibi her turlu askeri ittifaklara düşman müsbet bitaraflık siyasetini" benim- seyecektir. Daha hâlâ seçim yapa- ayan ve için için kaynayan Pakis- tanda bu fikirler gittikçe revaç 'bul- maktadır. İranda da durum — daha parlak değildir. Musaddık devrinde — açığa çıkan milliyetçi hisler gittikçe alev- lenmektedir. İran halkı şimdiki — ida- renin Batılıların sayesinde iş başın- da kaldığını düşünerek, Batılılara ve Bağdat Paktına sempati beslememek Daha ge- YURTTA OLUP BİTENLER tedir. İrandaki Amerikalı.müşahit- ler, her an Bağdattaki gibi bir as- keri hükümet darbesinin Tahranda tekrârlanabileceğini — saklamamakta- dırlar. Milli FEmniyet Şefi General Bahtiyarinin amansız tavsiyelerine rağmen orduda komünist Tudeh Par- tisinin 'bir çok taraftarı vardır. Par- ti liderlerinden Hüsrev Ruzhi bütün işkencelere rTağmen bu — subayların isimlerini vermeden Öölüp gıtmıştır "Milliyetçi Subaylar Grubu" etiketi altında yayınlanan Şaha — aleyhtar beyannameler, jandarma albayı Mansur Ordubadini'nin evinde bu- lunmuştur Her ne kadar bunun bir komplo olduğu, ordunun beyanname- lerle bır ilgisi bulunmadığı 1lan edil- mişse de, bu gibi hâdiseler İranda gergınleştırmektedır dan başka üç ay vvel bir hâkim, -petrol şirketinin sabık direktörlerin- en- rejimi devirmeye kalkışmak is- nadıyla tevkif edilmişlerdir. Velhasıl, iki Bagdat Paktı dostu- muzun evleri için için kaynamakta- dır iki memleket hükümetleri- n de halka dayanmaması tehlıkeyı ıyıce arttırmaktadır. Bu Sebep Ar- yan — Konfederasyonu"nun Bagdat Paktından daha talihli olmaması kuvvetle muhtemeldir. Bu durumda Türkiye yeni konfederasyondan ne kazanacaktir? Çok korkulurki bu sualin cevabı "hi bir tır.. Kaldı ki konfederasyon dayanmayan hükümetlerin gerekir- se zorla iş başında tutmaya çalışıl- ması gibi temayülleri koruklıyerek tehllkelı olabilir. Üstelik, nıçın Pakt değil de, kon federasyon" izim, - TO uyesı olarak üç komşumuzla yüzde yüz müşterek bir dış politika takip etmemiz imkânsızdır hareket nün de defaatle be- lirttiği — gibi, taahhütlerinin dışında — taahhütler alırken tekrar tekrar düşünmek olacağı şüphesiz- dir. Türkiye için en makul tarzının, İnönü Rıza Pehlevi - Celâl Bâyar AKİS, 4 EYLÜL 1958 Olmıyacak duaya denmez! İskenderMirza - Zahir Şah "amin” 17