21 Temmuz 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 14

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA Milli Korunma Kanuni fiatlar ekonomisi Mıllı Korunma Kanunu tatbikatı ihtikârla mücadele hududunu a- şarak memlekette yeni bir 'iktisadi rejim kurulması mahiyetini — almış- tır. Fiat mekanizması idarenin ku- mandası altındadır. Hatıra gelebilen bütün mal fiyatları, hizmet ve sanat ücretten, idari makamlar tarafından kâr haddi veya ücret ve fiat tesbiti suretiyle, aşağıya doğru itilmekte- dir. Şimdiye kadar görülmemiş, ge- nişlikte olan bu kanuni fiatlar reji- mi ekonomimizin bütün faaliyet şu- belerini hükmü içine almıştır. Eğer bazı faaliyetler dışarda kalmışsa -gayrimenkul ticareti, zirai istihsal gibi-, pek kısa zamanda bunlar da eş- Pabuç pahalanınca yanın Zzaruretiyle aynı rejim — içine sokulacaklardır. Şimdi Turkıyede "piyasa fiatı" yerine "kanuni fiyatlar" kaim ol- muştur. Azçok devletçi tesirlere ta- bi olmuş bulunsa bile, temeli husu- si teşebbüs ve serbest rekabet olan iktisadi rejimimizde girişilen böyle bir tecrübe büyük dikkatle takibe de- ğer, olağanüstü bir — hâdisedir. İki sistem yanyana yürüyebilir mi? Ka- nuni fiyatlar ekonomisi mi iktisadi bünye ve kuruluşumuzu — değiştire- cek, yoksa iktisadi kuruluşumuz mu kanunı fiyatlar ekonomisini itidale sevkedecektir şimdiden bilinemez. Yem Milli Korunma Kanununun ilk günlerinde ihtikârla — mücadele fikri hâkimdi. Kısa zamanda tatbı- 14 — Tadilâttan kat "fıyat indirimi" ve "hayatı u- cuzlatma" istikametine yönelmiştir. Memleketimizde, ihtikâr da vardı, fiat yüksekliği Bunlar ayrı şey- lerdir. Fahiş fiat, muhtekirin, fiilidir. Fiatların hep beraber ve — devamlı yükselişi ise iktisadi politika ile il- gilidir. Takatimizin üstünde — taah- hütlere giriştiğimiz, döviz — gelirinin ne taahhütlerimize ne cari piyasa ih- tiyaçlarına yetmediği, bu yüzden pi- yasada devamlı darlıklar hasıl oldu- ğu, fiatların arttığı, hayatın pahalı- laştığı yıllardan beri soylenmış, tek- ar edil unlar, ekseriya, er- ken yle kusur sayılmıştı. Şimdi, fıatların yüksekliği ve hayatın pahalılığı kabul edilmekte ve geç ka- lındığı nısbette tedbirler sert ve kat'i olmaktadır. Fiatları indirme ve hayatı UCUZ- sonra vitrinler mallar ucuzladı latma yolunda Milli Korunma Kanu- nu ile 1020 sayılı kararın, kâr hadle- ri ve fiat tesbiti gibi iki esası hare- kete getirilmiştir. Bunlardan muay- yen kâr haddi sistemi elastikiyete sa- hiptir. Tesbit edilmiş fiatlar sistemi hatıra ve hayale gelmedik sür- gayet çapraşık fiat prob- lemlerine ve ekonomik ihtilâtlara müstaittir. Maalesef, fiat tesbiti sa- hasının çok genişletildiği görülmek- tedir. Belediyeler, bir defada, 50-60 madde fiatı tesbit ediyorlar. Fiat silindiri, peynir fiatından leblebi fi- atına, hekim vizitesinden — kundura boyayıcısı ücretine kadar son derece geniş bir sahada çalıştırılmaktadır. Bütün bu fiatların iktisadi şartlara uygun olduğunu, bu fiyatların kendi aralarında şehırden şehire — ahenkli olduğ bu derece geniş bir siste- min cıddı iktisadi teşevvuşlere mey- dan vermeksızın tatbik edilebileceği- ni kabul etmek zararlı bir nikbinlik olur Zaruret olunca hükümetler fi- mekanizmasına el atarlar. Bütün kıyaset mud ale sahasını dar tu- tabilm ve arkasından iktisadi tedbırlerı yetiştirebilmektedir. — Fia mekanizmasını bir nisbet daıresınde tanzım mumkun oldugu gibi, işi geniş tutunca, kırmak da — mümkündür. Geniş olçude ve büyük bir istical i- le fiat tesbiti yerine, daha supl olan kâr hadleri sisteminde bir. müddet kalıp neticeleri müşahade etmek da- ha faydalı olurdu. Gıda maddeleri B u husustaki endişelere, fiat silin- diri şehirden tarlaya doğru ilerle- dikçe yenileri katılacaktır. Halen ti- caret sahası tesviye edilmiş ve sıra gıda maddelerinin ucuzlatılmasına gelmiştir. Bu neticenin elde edilmesi hususunda, mahsullerinin şe- hirde tazyıklı fıyatlarla satılmakta ol- masının köylü müstahsili de malını şehirdeki satıcılara ister istemez daha ucuz satmağa sevkedeceği — esasına dayanılmaktadır. Bu noktada, duru- lamaması; daha ileri gitmek zorunda kalınması muhtemeldir. Nitekim, gı- da maddelerinin evvela perakende fi- yatları tesbit edilmişken, yavaş yavaş toptan fiatlar da tesbit sahasına gir- mektedir. Diğer taraftan, gıda mad- deleri fiyatlarını kanuni baskı ile in- dirmek isteği belirgin şekilde kendisi- ni göstermektedir. Köylü müstahsilin satış fiyatları hangı ölçü içinde indiril- mek isteniyor? Zirai istihsali ve çift- çi hayatını tazyik etmiyecek olçuler nasıl takdir edilecektir? Sıranın zi- rait ve sınai istihsale geldiği şu za- manda, atılacak yeni adımlarla ölçü ve teenni ihtiyacı daha da artmış- tır. Ticaretteki ilk tecrübenin ilk ne- ticeleri gereği kadar Ööğreticidir. Bu idari tedbirler iktisadi tedbir- lerle takviye edilebilecek midir? Ti- caret Bakam ve Başbakan, son be- yanatlarında, tükenen malların yeri- ne yenilerinin getirtileceğini kesin o- larak bildirdiler. Asıl muvaffakiyet amilinin bu — sahada olduğu . şüphe götürmez. Bununla beraber, — ta- ahhütlerimizi, naklarımızı — ve imkân olçulerımızı bılenler bu beyan- ların mesnetleri hakkında da aydın- lanmak ihtiyacındadırlar. Daha bu sözler söylendiği sırada, antibiyotik ımalatçıları iptidai maddelerinin tü- ken yüzünden faalıyetlerının durdugunu bildirmek üzere Anka ya gelmiş bulunuyorlardı. Vakıalar bunlardır. Maamafih, bahsi geçen ba- yanlardaki kesinliğe bakarak, hükü- metin bir bildiği olduğuna ve ya- kında yeni açıklamalarla aydınlana- cağımıza inanmak gerekir. Yeni zaruretler illi Korunma Kanununun muad- del şekli ergeç yeni tâdiller gö- AKİS, 21TEMMUZ 1956