9 Haziran 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

MENDES - FRANCE'IN ÇEKİLMESİNDEN SONRA Paris, Haziran... B unun için mi oylarımızı Cumhu- riyetçi Cepheye verdik?.." Fran- sız seçimlerinden bir ay sonra beş milyon seçmenin Guy Mollet hü- kümetine ve basına ısrarla sorduğu soru buydu. Mendes-Franee ve Guy Mollet'nin sosyalist ve radikal par- tilerinin müşterek listeleri Mecliste çoğunluğu saglıyamamış, fakat en kuvvetli grup olduğu için hüküme- ti kurmağa muvaffak olmuştu. 'Fa- kat çok geçmeden Başbakan Mollet sağcı elemanların tazyik ve şantaj- larına boyun eğmeğe başladı. Daha başlangıçta Mendes-France'ın hü- kümetin başına geçmesi ihtimali karşısında ayaklanmış olan MRP partisi, Dışişleri Bakanlığını da Fransanın bu "tehlikeli adam" ına bırakmağa yanaşmıyordu. Hindiçini barışı kendileri ıçın kaü bir ders olmuştu. Kuzey Afrikada yeni bir "terk” politikası tecrübe- sine girişmek pek işlerine gelmi- yordu. Fransanın modern sömürge- ci partisinin bu şantajlarına kâfi derecede eneı]ık mukabele edemi- yen Mollet sağcı polıtıkacılara ilk başı verdikten sonra tazyiklerin kası tabiatiyle kesilmedi. Cezayir- deki mahut o şubat hadiselerinden sonra herşey o şekilde inkişaf et- meğe başladı ki sanki hükümet baş- kanı bir sosyalist değildir ve seçim- leri Kuzey Afrikada barış, anava- tanda sosyal reformlar vaadleri ne- ticesinde kazanmamıştır... Kuzey Afrikada baskı ve şiddet polıtıkasını güdenler Mollet'den git- tikçe her istediklerini koparmaya başladılar. Basının gayreti ve as- keri harekâtın genişliği ile Cezayir- de her türlü anlaşma ihtimalleri te- ker teker kaybedildi. Cezayırdekı büyük kolonların, sanayi ve ticari feodalitelerin ve anavatanda büyük patronanın desteklediği bu kampan- ya zamanla semerelerini verdi. İki taraftan şiddet boşanmış, — va- tanseverlerle askeri birlikler aman- sız bir mücadeleye girişmişlerdi. Fransa yeniden üç sınıfı silâh altı- na aldı. Cezayirde kıyamların, sa- botajların arkası kesılmedı Yeni sevkiyata yeni baskınlarla cevap veriliyordu. Bir anlaşma zemini a- ramayı tavsiye edenler - bozguncu- lukla vasıflandırılıyorlardı. Sömür- ge harplerinin anavatana da faşiz- mı getirdiği bir daha sabit olmak- taydı. cak Fransa Kuzey Afrika- da yeni bir savaşa gömülmekteydi. akat Guy Mollet hukumetı sOSs- F yalist bakanlar, Mendes'in radi- kalleri ne yapmaktaydılar" Fran— sızlar oylarını savaş polıtıkası, M nin Cezayir kolonları için rol AKİS, 9 HAZİRAN 1956 vermişlerdi? Hayal kırıldığı ve in- fial o kadar şiddetliydi ki Mendes'e, Lacoste'a, Mollet'ye yazdan mek- tuplarda seçmenleri açıkça "Gele- cek defa oylarımızı size vermiyece- ğiz" — diyor! Cezayir savaşı Cumhurıyetçı Cepheıım sonu olmuş- Bunlara rağmen Mendes, hükü- metin içinde inat ve sabırla muka- vemete çalıştı. Kabine toplantdarın- dan sızan haberler Lacoste ve Mol- let ile çok şiddetli tartışmalara gi- riştiğini gösteriyordu. Hattâ Men- des Cezayirde siyasi ve iktisadi re- formların yapılması için iki defa bir nevi ültimatoma müracaat etmişti. Fakat vaadler ve projeler savsak- landı. Cezayirde görüşme ve barış ıhtımallerı teker teker yok edildi. Mendes'in bu hükümette artık yeri yoktu. Bir çoklarına göre çekilmek için çok geç bile kalmıştı. Hindiçini barışının sanatçısı, dostunun düş- manının gözünde Fransanın bu “"müthiş çocuğu" — Mendes-France, istifa sebeplerini açıklayan bir mek- tupla hükümetten çekildi gitti... endes'in istifasını, Fransada ve dışarda çoğunluk endişeyle kar- şılamıştır. Gruplara ve niyetlere göre de bu endişelerin sebepleri muhteliftir. Kuzey Afrikada - ayn Hindiçini gibi - mesnetleri ve hedef- leri olçukça zayıf, maceracı bir sa- vaşa girişmeden barışın gelemiye- ceğini gorenler, Mendes'in en iki yıl sonra işbaşına getırılecegı kanaatındedıı'ler Fakat o zamana r da bu mantıksız savaş çok kanlara ve çok kazançlara - sebep olacaktır. Sağcı partiler ise Men- des'i bozgunculukla, — "Fransanın toprağı Cezayir" in bahis konusu olduğu çetin günlerde görevini terk- le suçlandırmaktadırlar. Onlarc. Mendes-France daima bır terk polı- tikasını gütmüştür. Fakat düşün- memektedirler ki yıllardır şımdıye kadar güdülen klasik sömürgeci po- litika teker teker Fransaya bütün deniz aşın topraklarını kaybettire- cektir ve asıl terk politikası, kal- mak için şiddet ve zulme müraca- İ ngiliz ve Amerikalılarda huzur- suzluk barizdir. Amerika Fran- sanın Cezayirdekl hareket tarzını açıkça tasvıp etmekten çekinmek- te, fakat Mendesin çekilmesiyle "Halli Cephesi" ihtimallerinin daha kuvvetleneceğini de hesaba kat- maktadır. Memleket efkârınca bü- yük prestiji olan — Mendes-France yalnız Cezayirde barış hükümetinin değil, yarın kurulduğu takdirde halk Aydemir BALKAN cephesinin de Ur numaralı adamı olacaktır. Üstelik Mendes'in CEO yi Avrup Ordusu projesini "torpil- İemesi" unutulmamıştır. İki yıl ön- ce Cenevrede Hindiçini barışının hazırlanması, dört haftalık "harp veya barış" yarışması, Bidault ve Dulles'ın savaşı "beynelmilelleştir- me" tasavvurlarının Mendes tara- fından suya düşürülmesi daha ba- zı zihinlerden silinmemiştir.. F akat dünya iki yıl öncesine na- zaran çok, hem pek çok in- kişaf etmiştir. Bugun Amerıkada dahi şimdiye kadar ağıza alınmaz bir çok taşanlar ve ihtimaller açık- ça tartışılabilmektedir. Bu bakım- dan Mendes'in gelecekte iş başına dönmesi milletlerarası münasebetle- rin inkişafı ve nihayet bir sonuca varması bakımından hayli alâka toplayıcıdır. Unutulmamalıdır ki Doğu-Batı münasebetlerinin iki yıl önce başlamasında en faydalı rolü Mendes oynamışta. Bu bakımdan Mendes'in çekilmesi dünya siyase- tinin inkişafı bakımından ileride hayli rol oynıyacaktır Zaten ne Ku- zey Afrika, ne sya, ne Do- ğu-Batı bloku ne de Almanyanın birleştirilmesi — meselelerini birbi- rinden ayrı düşünmeğe - ve hallet- meğe - imkân yoktur. Son dört yıl- dır Avrupada, komünistlerin durak- lamalarına — mukabil diğer solcu - sosyalist ve halkçı - partiler ge- niş terakkiler kaydetmişlerdir. A- merikanın da Rusyanın da gözünü açan bu seçimlerdir. Fransanın da bu sömürge macerasından sonra is- ter istemez asrın ve aklın icap et- tirdiği yola döneceğini - beklemek mantıkidir. Mendesin çağı ondan sonra başlıyacaktır Onun için, Lon- on Times'ın dediği gibi, Mendes daha iyi sıçramak için şimdilik ge- ri çekilmektedir. Bu sıçrama hangi evreye rastlıyacaktır?.. — Sovyet Rusya ve Amerika arasında bir anlaşma zemini bulmak için iki ta- raftan da sondaj balonlarının uçu- rulduğu şu günlerde bu sorunun ce- vabını tahmin güç olmasa gerek- tir.. endes-France'ın istifası, bir çok M devlet adamına bir şey öğret- mede belki faydalı olacaktır: Bır makam koltuğu sanıldığından çok aziz değildir. Prensipleri ve kana- atleri uğruna terketmek için mutla- a sıhhi sebepleri icat etmek de fart değildir. İnançları uğruna yerini terkeden devlet adamının - de olsa - memleket çapında prestiji ve ismi kimsenin dilinin erişemiye- ceği bir mevkie varır.