2 Haziran 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

0er. Halbuki arzdan 480 km. yüksek- likte peykin alacağı son hızı bu ka- dar kesinlikle ayarlamaya imkân yoktur. Onun için başlangıç hızı da- ha yüksek, meselâ saniyede 8 km. o- lacak şekılde roketleri düzenlemekle bir emniyet payı bırakılmış oluyor. Dolayısiyle peyk bir elips üzerinde hareket edecektir. Yörünge daire ol- mayınca, peyk hareket esnasında arzdan sabit muzaklıkta kalmıya- cak, arza yaklaşıp uzaklaşacak- ır. Bunun hem faydası, hem zararı vardır. Dünyanın yüksek- liği farklı bölgelerden geçeceği i- çin farklı seviyelerdeki hava taba- kalarının özellikleri hakkında bilgi verecek, öte yandan bu esnada dün- yaya fazla yaklaşırsa, hava direnci artacağından hızı azalacak ve dün- aya doğru daha çabuk duşecektır Peykin gökteki ömrü, yolculuğu es- nasında arza fasla yaklaşıp yaklaş- mamasına bağlıdır. Tahminlere göre, arzdan 480 km. uzakta aylarca gök- te kalabilirse de arza 300 km. ye ka- dar yaklaşırsa bir kaç haftada dü- şecektir Amatörlere gün doğuyor eyki görebilmek için en uygun p zamanlar şafak ve gurup zaman- larıdır. Gündüz gök fazla aydınlık olduğundan peyk seçilemez; gece. ise dünyanın gölgesi içinde kalacağın- dan görülemez. Halbuki güneş yeni batmış veya henüz doğmamışken gü- neşin ışınları peykten yansıyıp bize kadar gelebilirler ve böylece ufacık bir küre karanlık gökte pek sönük bile çıplak gözle görülmesi ihtimali azdır, çünkü ancak çıplak gözle gö- rülebilen en sönük yıldızlar kadar parlıyacaktır. Fakat bir dürbünle layca farkedilebilir. Haber verıldıgı- ne göre peyklerın hareketlerini takip edebilmek için, dünya etrafında dağı- tılmış 12 merkeze özel surette dü- zenlenmiş teleskoplar yerleştirilecek- tir. Bu teleskopların başlıca özellik- leri geniş bir alanı hızla tarıyabil- meleridir. Çünkü peyk gökte aşağı yukarı saniyede 1 derecelik büyük bir hızla yer değiştirecektir. Hele yolculuğun başında ve sonunda pey- kin hareketini büyük teleskoplarla takip etmek son derece güç olacaktır. Bu hareketlerin bilinmesi ise çok ö- nemlidir. İşte bu yüzden peyk pro_ıesı ile uğraşan astronomlar dünyanı her tarafındaki astronomi meraklıla- rını yardımlarına çağırıyorlar. Gerçl her kürede otomatik verici telsisi ci- hazları bulunacak ve peyk yerini dünyadaki istasyonlara daima bildi- recektir. Fakat havaya fırlatılma es- nasında bu cihazların bozulması pek mümkündür. Bu takdirde ancak gök- teki bütün muhtemel bölgelerin dıır- bünlerle taranmasıyla peykin yeri meydana çıkarılabilir ve şüphesiz ne kadar çok insan bu aramaya katılır- sa peyk de o kadar çabuk bulunur. Peykin yolunun dürbünlerle ve teles- koplarla takip edilmesi işini planla- mayı — Amerikada Cambridge'deki AKİS, 2 HAZİRAN 1959 Smithsonian astrofizik rasathanesi üzerine almıştır. Bu rasathane Ame- rikada ve Avrupadaki çeşitli astro- nomi dernekleriyle işbirliği yapıyor. Şımdıden bütün dünyadaki astrono- i meraklılarım gruplar halinde teş- kılatlandırmaya başlamıştır. Peyki gören bir grup derhal geçiş zamanını ve gökte sabit yıldızlara göre yerini edecekler ve bundan sonra 12 merkez telsizle bildirecek, bu merkezdeki e- lektronik hesap makineleri gelen ha- berlere dayanarak süratle peykin gökteki yolunu inceden inceye hesap edecekler ve bundan sonra 12 merkez- deki teleskoplar peyki devamlı ola- rak takip etmiye başlıyacaklardır. Memleketimizde de bu çalışmalara katılmak isteyen meraklılar varsa - ki umarız vardır - derhal "Smithso- nian — Astrophysical Obse rvatory, Cambndge, Mass. A.B.D." adresine Yerçekımıyle mucadele Teknik tabiata kafa tutuyor bir mektup yazıp kendilerini resmi peyk gözcüsü olarak kaydettirmele- rini tavsiye ederiz. Yalnız bu merak- hların peyk gözcü lugunıın ne gibi usül ve kaıdelerı olduğunu merak et- meleri ve bunu bilmeyebilmeleri muh- temeldir. Fakat bu, öyle zorluk arze- den bir mesele değildir. Bu is için sabit yıldızların yerlerı ve zaman tesbiti gibi en basit astronomi bilgisinden fazlasına lüzum —yok- ve bu kadar şey peykler ha- valanıncaya kadar rahat rahat öğre- nilebilir. Peyklerı en uygun şekilde takip edebilmek için mevcut dürbün ve teleskoplarda nasıl değişiklik yap- mak gerektiği de yalanda bildirile- cektir. Her halde zaman zaman dızları, gezegenleri, meteorları sey- retmeyi seven herkes için suni peyk- leri takip etmek bulunmaz bir fırsat- tır.