9 Temmuz 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 11

İKTİSADİ VE MALİ Tekel Fiyat ayarlaması Kısa bir zaman aralığı ile teke maddelerine yeniden zam veya il- gililerin diliyle - ayarlama - yapıldı. Zamların iktisadi mânası üzerindeki düşüncelerimizi izaha geçmeden ön- ce ufak, fakat enteresan görünen ba- zı meseleler üzerinde biraz durmak istiyoruz. Şimdiki iktidar ileri gelenlerinin, muhalefette iken, bilhassa sigarayı ne kadar büyük bir propaganda vası- tası olarak kullandıkları hatırlarda- dır. Bu zevatın bu günkü zamlar bak- landaki düşünce ve vaziyet alışlarını bilmeyi hakikaten arzu eden geniş bir vatandaş kitlesinin mevcut oldu- ğu muhakkaktır. Bu noktayı hatır- latmakla kati olarak son zamların aleyhinde olduğumuz neticesi çıkarıl- mamalıdır. Bu hususu daha aşağıda münakaşa edeceğiz. İktisadi tahlile geçmeden önce ü- zerinde duracağımız ikinci nokta zamlarla ilgili olarak Tekel Genel Müdürünün verdiği beyanattır. Beya- nat muhtelif gazetelere farklı şekil- lerde aksetmiştir. Böyle meselelerde en doğru olur mülâhazasiyle beyana- tın iktidar organına aksetmiş seklini esas olarak alıyoruz. Bir çok gazetelerde birinci plân- da, büyük puntularla yazıldığı halde iktidar organının en az göze çarpa- cak yerinde ve ehemmiyetsiz bir ha- ber şeklinde yer alan bu beyanata göre: Tütün, sigara, ispirtolu içkiler ve çay gibi tekel maddelerinin fiyatları diğer memleketlerdeki fiyatlara re düşük seviyededir. Avrupada si- gara fiyatları 40-200 kuruşa kadar yükselmiş bulunduğu halde bizde dü- şük kalmıştır. Anlaşıldığına göre a- yarlamanın sebeplerinden biri budur. Avrupa memleketleri ile fiyat a- yarlaması ne demektir? Sadece Av- rupa memleketlerindeki fiyat yükse- fiyat ayarlamaları Hükümet çevrele- rinde takip edilecek bir politikanın e— sası olarak mı kabul edildi? — Eğe böyle bir şey varsa Avrupa memle— ketlerinde bizdekilerden kat kat u- cuz olan diğer maddelerin fiyatları- na göre de ayarlamalar yapılmasını talep etmek her Türk vatandaşının hakkı olur. Misal Avrupa Avrupadaki fiyatların 40-200 kuruş arasında olduğunu memleketimiz İçin misal göstermeğe de imkân yok- tur. Büyük bir ihtimalle kuruş hesa- bı resmi kambiyo rayiçleri üzerinden yapılmıştır. Resmi rayiç ile serbest döviz piyasasındaki fiyatlar arasın- da muazzam farklar vardır. Resmi kambiyo rayiçleri fiili durumu gös- termekten çok uzaktır. Kaldı ki böy- AKİS, 9 TEMMUZ 1955 le olmasa bile, Avrupa memleketle- rinde fert başına düşen milli gelir ile bizde fert başına düşen milli gelir arasındaki farklar hesaba — katılma- dan verilecek böyle bir misalin fiili değeri olamaz. Belli başlı — Avrupa memleketlerinde fert başına duşen ortalama milli gelirin en düşük ol- duğu yer memleketimizdir. Dıger memleketlerdekı vatandaşların siga- raya 40-200 kuruş ödedikleri zaman butçelerınde meydana gelecek olan İlk ile bizim bir paket sigaraya 30- 125 kuruş ödediğimiz zaman bütçe- mizde meydana gelecek yük arasın- da fark olacaktır. Ve bu farkın bi- zim aleyhimizde olduğu meydanda- dır. Bundan evvelki ayarlamada esba- bı mucibe olarak mevcut fabrika ve tesislerin tevsii ihtiyacı gösterilmiş- ti.. Şimdi ise bambaşka bir sebep gosteriliyor Bu değişiklik ileri sürü- lenlerin hiç bir zaman hakiki sebep- ler olmadığı, sadece sonradan düşü- nülmüş izah şekilleri olduğu hissini vermektedir. Son zamların hakiki sebeplerini bütçe vaziyetimiz ile memleketteki enflasyon şartlarında aramamız doğ- olur. Hatırlarda olduğu üzere denk olduğu iddiası ile Meclise sunu- lan bu yılki bütçemiz, sonradan ara- zi vergisi kanun tasarısının kabul e- dilmemesi üzerine açık hale düş- müştü. Bu belli olan açık miktarıdır. Bir de tahminlerin isabetsizliği veya samimiyetsizliğinden olayı görül- meyen açık vardır. Eğer bu günlere kadar toplanan devlet gelirleri açık SAHADA miktarının, bütçe kanunu ile tanın- mış olan istikraz miktarından fazla olacağı intibaını uyandırdı ise Hükü- met böyle bir yola gitmiş olabilir. Bu yolla arttırılacak tekel hasılatının bütçedeki açığı azaltması istenmiş o- labilir Di ğ bir imkân da zamlarla enf- lasyon, ile mücadelede "vasıtalı ver- gilerin arttırılması tavsiyesinin" tat- bike başlanması olabilir. apılan zamların ne kadarlık bir gelir artışına sebep olacağını şimdi, den tahmin etmek güçtür. Her ne'ka- dar sigaraya karşı olan talep gayrı elâstiki ise de daha aşağı kalitedeki sigaralara doğru bir kayma şimdiden yapılacak tahminlerin doğru çıkma- ması neticesini verebilir. Şimdiki hal- de 70 milyon liralık bir gelir artışı meydana gelebileceği yolunda tah- minler yapılmaktadır. Bugünkü şart- lar altında, her hangi - bir yoldan devletin gelır temin etmesi oldukça makul karşılanabilir. yapılması her halde iyi olur. maddelerine yapılan zamlarda ise a- dalet unsurunun pek az olduğu kolay- lıkla müşahede edilebilmektedir. Enflasyon ile mücadele Iktısatçılanmızm bazıları enflasyon- la cadele için vasıtalı vergile- rin arttırılmasını tavsiye etmekte i- diler. Zamlarda tavsiyelerin de tesiri olması pek âlâ mümkündür. Fakat sigaraya yapılacak zamma gelinceye kadar yapılması icap eden bazı şey- ler daha vardır. Bunların başında bu güne kadar pek çok defalar söyledi- Tekel maddelerine yeni zam Memleket saat ayarı