1 Ekim 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 38

bütün maarif ve neşriyat işlerimizde bize rehber olucuk olan bir iktisadi harita elimizde olanaktı. İsmail Hüsrev Bey Türkiyede zati iktistt sisto- mile bu sistemin omtin iktlendiyatınn iİstihalesi seyrini lahlil ederken şa- yanı dikkat istatistikler yermektedir ki bunun içinde meselâ Anadolu De- miryollarında 18628 veyn 188? den ilibares emlla nakliyatımın cinslere gö- re seyrini ve tezavüdünü veren tablolar ilk olarak İntlşar eden gayet kıy metli vesikularıır. Bu tabloları Türk Köy iktkadiyatında teknik ve makoanik mevklini talı- N1 eden bahisler takip etmektedir, İsmall Hüsrev Beyin, bu sahada esasen ilk eser olmak itibarile eserinin orijinal olmayan bulhüslerti hemen yok gibidir, Bilhassa Türk Köy iktisadi- yatında farklılaşma, Türkiyede derebeylik münusebetlleri, Türk köyünde borçlanma şekilleri ve neliceleri erijinalite bakımmdan bilhassa İşaret a- lunabilecek kısımlardır. Bu kısımların bütün müşshede ve tahlillerine ki- tabın ilk satırından son sahifesine kadar devam eden, aksaımıyan ve ak samı biribirile taarmz etmiyen tek hir lerkip ve lelükki tarzı hâkim olmuş- tur. Bu cins kitaplar bittabi fikren müterakki! diğer millctlerin edebiya tında mevcuttur. Fakat o millellerin edebiyatında da bu eserler nihayet sayılı temel eserlerden addolunurlar. Meselü Rasçada Rusyanın içlimai - iktisadi höünyesini tahlil cden bu Larzda ilk mühim eser 1803 te Lenin ta- rafından yazılan (Rusyada kapltalizmin inkişufı) İsimli eserdir ki hâlâ bu esgrin mülaleasından müstağni kaldıkça Rus cemiyetinin içtimni inki şafını anlamak güçtür. Fakat diğer Hsanlarda bu ceserler, esasen cemiye- tin her hayat sahası için ayrı ayrı mevcut olan tali tetkiklere, monoğru filere, istatistik tahrirlerine dnyandığı huülde Türkiyede yapılacak bövle bir terkip eseri, maalesel tetkikin büfün sahalarma alt malzemenin biz zat tetkikçi taraından myrı nyrı bulunmasını ve toplanmasını icap ettir- mekledir. Ru lUbarla bizde bir ilmi terkip vücude çetirmek, diğer mem- leketlerde bir ilmi terkip vücude gelirmeğe nazaran çok daha küç ve yah- metlidir, İsınalil Hüsrey Beyin eserini de bu İtibarla cle nldığımiz zaman, aynı cinsi diğer bir conebi esere nazaran belki de daha maühdut hacimli bulabiliriz. Fakat şu var kı bu eser evvelâ hu sahzda irinci eserdir, sani yen tetkikte kullanıdan mulzeme kâmilenr muharriri tarafmdan ve pera- kende malzeme kaynaklarından parçı purça toplarnmıştır. Ona yardımcı olan mütekaddim bir monuğrali yeva neşrivyat serçisi yok gibidir. Bu İti- barla ise İsmall Müsrev Beyi yalrırz cçolin ve uncak idealist bir fikir ada- rmuda yaşaması tabil olan sistemli ve sebatlı tetkik ve terkip kabili değil, aynı zamanda en İşlenmemiş bir sahada İlk adtenı atmak yolunda- ki ilmi ve fikri cesareti ile de gkürmemek Labil değildir. Hiç şüphe yok ki gerek kendisinin, gerekse diğer Türk münevverlerinin bu sahada atacağı müteakip adımlar bt ilk eserin tabhil eksildiklerini tamamlıyacak ve hu suretle bizde, ledricen her sahada olacağı gibi kendi küy iktisadiyatımızın içtimal - iktlisadi korulusamu tanımak behsiml'e sergin bir millt külüp haüeye malik olacağız.