1 Ekim 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 37

rul öl- n - ea ler ak ve üy kip et- lan ani temi izn ide tle nazari telâkkilerin esâas unsurlarını yerir. Meselâ şu cümleyi okuyalım: «Dilâ istisna bütün İztisat sistemlerine has hâdiseler bulunduğu gibi, yal- rez muayyen sistenmcerin çerçevesi içinde doğmuş hüdiseler de vardı. Istihsal seyri, yani insanın, tadiat maddelerini kendi ihtiyaçlarına intibâak ettirmesi harexeti, bütün iktsat sistemlerinn temelini teşklil eder, Fakat istihsal, her © tte başka türlü bir erranizasvona tâbi olmuştur,» eHer iktlsz yyemn bDir tarih devrinde doğmuş, yaşamış ve öl- müştür.» #Bunun için iktisadi devyir mefbumu, iklisedi sisiem mefhumunu tameam- layıcı bir şeydir.1 .*Her slstem biribirini reddeden, biribirinin regatlon'u olan devirlerin ve safhelarin mülesutl, diyaleklik İnkişuınm mahsulüdür.. Sade bu cümleler bile İsmnil Hüsrevy Beyo tetkikinde rehber olan ana me- tot hakkında İlk fikirleri verehilir. Hüsrev Rey diyalektik » materyalist hir telâkki bırzı İle moevzuunu teotkik ve terkip cümiştir. Bunu saf ve tam marksist demiyoruz, çünkü İsmail Hüsrev Reyin marksizmi üstlünde mu asır Alman uüsücülüğfüne, bilhassa Zomhart'ın metob ve teknik hakımın- dan büyük ve bariz tesirleri yardır. Zombart'la e içtimal zihniyet Fikri vye bu fikrin bilmukabele istihsıl tekniğine ve nzamına olan Ltesiri marksa nasaran daha hâkim bir mml aynar. Ru telâkki İsmail Hüsrev Beyde de bir metot unsuru oluruk alhırnmışlır. Meselh şu salırları okuyalım: Bir cemiye'te muayyen şartlar altınlda teessiüs eden iktisadi zihniyetin, de olmaktadır. Meselâ kazanç zihmniyetinin hâk'm okluğu bir sisbemde büzün stilsao kniği, bütün işlenme teşkilâtı.. Eh., kazanç temin edecek bir şekilde tesis ve tanzim olunur. İktisadi zih- niyet, iktisadi sistenmyin icabatımdan ( k doğmaktardır. Fakat doğduktan sonra annsı Olan Trejimin revişi Üzerinde kati tesirler lera etmektedir. Bütün cemiyet noarmları, kritervom olarak kendilerine devrin, yan! iktl- sadt sistemin hâkim Tuhunu, hâkim zihniyetini ahırlar. Bu ifade Marks ve Zombarlın hür ve ihatalı bir terkibidir Metin kısmmdaki müşahedelerinde tatbiki! bir mebde olarak İsmnil Hüs- rev Bey Türkive Köy iktisadiyalım » cemiyele mukahil tesir 1 — Zati iktisnt ? — Emtin iktisadiyatı sşeklinde tasnif ecdğerek mütnlen eder. Razan de bu iki tip iktisadi tarzın mahlâtu olan bir mühlut tip vardır. Tasnifindeki ehemmiyet âşikârdır ve Türkive Köy iktisndiyatı kudaur tetkikleri müsltesna olmak üzere heniüix bu tarzda tam ve sişlemli bir taxnif ve müşahedeye marax lutulmamışlır. Halbuki bir cemivetin iİktisatça tarihi veyn inkişafı kısaca xati iklisatları eninla iktlisadıma ye emtin ikisadından da daha genş emlin rejimine inli kal elmesinin tarihinden başka. bir şey değildir. İsmnuil Hüsrev Rey bu tetkik tarzını, Maarif Vekâletinde evvelca teşekkül etmiş olup kendisinin de âza bulunduğu «Köy İÜsleri komisyonu» nun Tür- idyeyi tanıma mesaisine de hazırladığı raporlarla kabul etlirmişti. Eğer komisvyon mesaisi devamı ettirilmiş olsaydı bugün iddla olunabilir ki Tür- kiyenin iktisadi karakterini yer yer ve muntaka mıntaka tesbit eden ve 87